КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО ТЕАТР

Театрын у кӱкшытшӧ

М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын тенийсе  тургымжо  мучашке лишемеш. Тичмаш налмаште, тудо пеш поян лийын. Йоча-влаклан пӧлеклымыге шотлаш гын, лу наре у спектакльым сценыш лукмо, кок фестивальыште шке усталык кӱкшытым тергыме. Финн-угор театр-влакын черетан тӱнямбал «Майатул» фестивальыштышт  А.Островскийын «Снегурочка» пьесыж почеш шындыме «Кӧ кечым пӧртылта» комедий эн кугу премий – Гран-при – дене палемдалтын. Ий еда эртаралтше «Театральный Йошкар-Ола» фестивальыш  театр «Вий-ар –ме» рок-оперым (С.Кантерво, Е.Сойни) да С.Чавайнын «Элнет» романже почеш шындыме тыгаяк лӱман спектакльым луктын ыле.

Нине паша-влакым профессиональный критик-влак акленыт. Тидыже режиссерланат, актер-влакланат пайдале веле огыл, моткочак кӱлешан. Ӧрдыж гыч толшо-влак  шуко вес театрын пашаштым ужыныт, нунылан уло мо дене таҥастараш, сай ден ситыдымашыжым палемдаш. Ӱлнӧ ончыктымо еҥ-влак мемнан театрыштат ик гана веле огыл лийыныт, сандене нуно  пытартыш жапыште лийше вашталтышымат ужыт.

«Вий-ар – ме» рок-опер

     Москва гыч критик, театровед, театр критик Валентина Федорова «Вий-ар – ме» рок-оперым Шкетан театрын  у кӱкшытшӧ  семын палемден.  Театр чын ышта – у корным кычалеш, актер-влаклан вияҥашышт, шкем у жанрыште  тергаш йӧным пуа, манеш тудо. Тыгай вучыдымо произведений коллективын тичмаш налмаште вийжым ончыкта.  Спектакльыште актёр-влакын модмыштым ончалаш гын, тушто кажныжын кӧргӧ чонжо могай-гынат шижмаш дене темше.  Мутлан, сценыште кучедалме годым тулойып шыжа, тудо ончышым ӱшандара.  Труппо моткоч лывырге капкылан, тудо  ойырымо кумдыкышто шкенжым кучен мошта. Кызыт те усталык аланыште кӱшнӧ чоҥештылыда. Мыйын шонымаште, эше оҥайрак мюзиклым кычалын шынден кертыда. Ончышылылан кызыт  тыгай, зрелище шотан паша кӱлеш, иктешлен ойлымыжым Валентина Борисовна.

Вес критик, Армине Оганесян национальный театр-влак ончылно задачым калыкын йылмыжым, культуржым, профессиональный искусствыжым арален кодымо, тудым ончыкыжо вияҥдыме могырым онча. Тудат икымше гана огыл фестивальын жюриштыже пашам ыштен.

— Мый ужам, театрда  пытартыш ийлаште самырыкештын, кушкын, но кушкын еҥ шот дене веле огыл, а профессионально. Шке жапыштыже мый «Юмынӱдыр» мюзиклдам оҥай паша манын онченам ыле. Таче кечылан   эшеат ончыко тошкалында. Рок-оперым сценыш лукташ  чот лӱддымӧ лияш кӱлеш. Эн ончычак, тиде кугу оксам йодеш. А вес могырым, труппышто сайын мурен да куштен моштышо актер-влак лийшаш улыт.

Актер-влак  профессионал улыт, палемден умбакыже критик. Поснак  Харальдын образшым чоҥышо Роман Алексеев ден шаманкым модшо Светлана Строгановалан кӱкшӧ акым пуэн. Р.Алексеев шотышто ойлаш гын, тӱжвал сын, капкыл, йӱк ойыртем дене  тудо – герой-любовник. Тыгай образым актерлан  ыштымыж годым шагал огыл чоҥен.  Сандене тудым рок-оперыште  весын поянлыкым руалтен налаш керде дене толшо коклаште ужаш нелырак. Но артист да режиссер  отрицательный манме персонажымат ӱшандарышын модеш. Тудын Харальдше лӱддымӧ, шке мутшылан ӱшанле, ачажын кӱштымыжым уто мут деч посна шукта. Но сеҥалтеш… шнуй пушеҥгым сеҥаш нигӧланат пӱралтын огыл.

Светлана Строганован Варойнеже ончышылан келге кышам кода. «Актрисе шке рольжым устан модеш, бубен дене лекмыж годым юзо вийже залыште шинчыше декат куснымыла чучеш, — палемден критик. — Мылам южо татыште ала-могай  юзо тӱняшке логалмемла чучын, мый пуйто ала-кушто чоҥештылынам. Иктешлен каласаш гын, спектакльдам моткоч кугу кумыл дене онченам. Тунар ӱшандарышын модыда, мучаште тугай кӱкшӧ нотым налыда, энергетикыда  залыште шинчыше деке туге  куснен, эсогыл шортмо шуэш».

Челябинск гыч театр критик В.Спешковат тиде пашам кӱкшын аклен. Те ончышылан йокрокланаш огыда пу. Тендан театрда эре тӱрлӧ, мо дене гынат ӧрыктара, палемден тудо.  «Вий-ар – ме»  — чынжымак кугу форман спектакль, сценографий могырымат, тӱшка сцене-влак шотыштат, тӱҥ герой-влакын кугу кӧргӧ вийым ончыктымо денат. Кӧ кычалеш,  тудо муэш, маныт. Тендан театр нергенат тидымак каласаш лиеш.

 

 «Элнет»

Марий сылнымутын классикше С.Г.Чавайнын «Элнет» романже почеш спектакльым икымше гана 1965 ийыште сценыш музыкальный драме семын лукмо. Инсценировкым тунам Миклай Рыбаков ыштен.   2018 ийыште  авторын 130 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклен шке спектакльжым режиссёр-постановщик В.Пектеев витле ий утла эртымеке. Сценыште шындышаш материалымат шкежак ямдылен. Тыге марий калыкын кодшо курым тӱҥалтыш жапысе илышыжым,  тудо пагытлан кресаньыклан пӱсын шогышо мландым ойырымо, марий интеллигенцийын шочмыж нерген йодышым пӱсын нӧлталше спектакль шочын. Тиде кугу пашам ончышо-влак кумылын вашлийыныт. «Театральный Йошкар-Ола» фестивальыштат келге мутланымашым  тарватен.

Ме кызыт лудшо-влаклан критик-влакын ойлымыштым темлена.

В.Федорова:

— Тиде неле произведений, тиде  драме. Тушто шуко лончо уло. Ик могырым,  еш кокласе илышым лончылышо саге манаш лиеш. Вес могырым,  спектакльым шындыше режиссёр ден актёр-влак эртыме корным савырнен ончалнешт, калыкын илышыштыже  кугу кышам кодышо йодыш-влак нерген каласкалынешт. Тышеч иктыже – йылме нерген йодыш. Тудо  наций семын аралалт кодмаште, культурым, айдемын кӧргӧ куатшым  аралымаште ик эн тӱҥ верым налеш.  Тиде йодышым ни декрет, ни ала-могай кӱштымаш дене тӧрлаш огеш лий. Сандене традиционный театр семын те раш да кызытсе жапланат келшыше задачым  шуктеда. Тидым залым онченат умылаш лиеш.  Тудо сценыште мо ышталтмым кугун шӱлалташ тоштде колыштеш. Григорий Петрович Ветканын образшым актёр Акпарс Иванов ыштен кертын. Тудын геройжо идеальный огыл, тудо тӱрлӧ ситуацийыште тӱрлӧ, но актер ӱшандара: тудо чынжымак шке калыкшын  ончылъеҥже, тудын верч тулыш-вӱдаш пураш ямде.

А.Оганесян:

— Национальный театрын — шкенжын миссийже, те тиде миссийым сайын шуктеда. Шке тукым, калык йӱла  нерген шарнымашым арален кодаш манын,  эртен толмо историйым ончалман, шке произведений, шке автор-влак дене пашам ыштыман.   Тендан моткоч музыкальный, кугу йӱк-йӱан деч посна, шӱлыканрак ретро-спектакль лектын. Но тиде нигунарат уда огыл. Тиде режиссёр тыге ышташ шонен.  Спектакль илыш чыным ончыкта.  Сценыште мо ышталтмым ончен, залыште шинчышат герой-влак верч тургыжланаш, нунын дене ик шӱлыш дене шӱлаш да илаш тӱҥалеш. Тыште  актер-влакын сай пашаштым палемден кодыде ок лий. Нунын геройышт спектакль мучко вашталтыт, тидым эскераш оҥай. Тамарам модшо актрисын пашаже оҥай (Марина Трутникова – С.Б.). Тудын героиньыже  ончышылан келша манаш ок лий, тудын йӧратымашыжлан от ӱшане.  Ӱдыр  шкенжым гына шона, шке  кумылжым гына шуктынеже. Мотор, ушан улмыжым пален, шкенжым ӱшанлын куча.  Тиде геройын ойыртемалтше койышыжым  актрисе сайын ончыктен кертын. Тудлан Григорий Петровичын чонжым савыраш кӱлеш. Мутат уке, тидым ыштен ок керт.  Тудлан ваштарешла шога Чачийын образше. Тудым Светлана Александрова сайын почын кертын. Тудын Чачийже – марий ӱдырамашым иктешлыше образ. Тудо кажне ошкылжым эскерен ышта, кажне шомакшым шоналтен каласа.

Тиде спектакльым ончымо годым тугай шижмаш ыле: пуйто мый книгам лудам.

В.Спешков:

— «Элнетыште» театр шке калыкын илышыже да пӱрымашыже теме  деке пӧртылын. Экраныште эҥерым, еҥ-влакым ужына.  Залыште шинчышыла вигак умылет: нине еҥ-влакынат илышышт эҥерын йогынжо гаяк  йоген эрта.

Театр роман-спектакльым ышташ тыршен,  тушто ала-мо чонлан пеш лишыл улшо нерген  ойлалтеш.  Тидым залыште шинчыше-влакым эскерен умылет: ик вере нуно воштыл колтат, вес вере тургыжланымышт шижалтеш.  Тугеже шонымаш сцене гыч вигак айдеме чоныш миен шуын. Тыгайже национальный спектакльлаште чӱчкыдынак лиеда. Пытартыш муро йоҥгалтме годым залыште чылан шогалмым ужын умылет: тыште чынжымак ала-могай кугу сомыл шукталтеш.

Романыште кумда событийым авалтыме. Революций, мландым шеледымаш… Тиде спектакльыштат йоҥга. Но ончышын чонешыже содыки айдемын илышыже, пӱрымашыже, йӧратымашыже, самырык-влак кокласе кыл  нерген историй кодеш. Акпарс Ивановын модмо Григорий Петровичын рольжо эре вияҥеш. Тамара – сайын ыштыме, ушеш кодшо  образ. Но, мыйын шонымаште,  Петербург гыч толшо ӱдырлан келшыше тоным кычалаш келшен толеш. Спектакльыште актёр-влак ансамбль пеш сай. Ялысе сцене-влак ӱшандарат. Сценографий шотышто, векат, шоналташ лиеш, тудым утларак келшышым ышташ лиеш ыле.

Ушештарен кодена, нине кок спектакль «Театральный Йошкар-Ола» фестивальыште жюрин посна премийже дене палемдалтыныт: «Вий-ар- ме» спектакль — «Актёр ансамбль» номинацийыште; «Элнет»  —  режиссёр Василий Пектеев С.Чавайнын романже почеш сай художественный кӱкшытан спектакльым сценыш лукмылан; Акпарс Иванов ден Светлана Александрова «Актёр дуэт» номинацийыште.

Светлана БЕЛКОВА ямдылен.

Фотом театрын архивше гыч налме.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий