«Кеч-могай шонымаш садак шукталтеш» манме шомакым Санкт-Петербургыш миен шумеке, пеҥгыдемден каласен Курыкмарий район гыч кӱслезе-влакын «Шӱжарвлӓ» йоча образцовый ансамбльышт. Санкт-Петербургышто да Ленинград областьыште илыше-влакым Марий Элысе кӱслезе-влак ансамбль дене палдараш ты коллективын вуйлатышыже Россий культурын сулло пашаеҥже Фаина Эшмякован да тусо «Шийкорно» Марий НКА-н председательже Е.Соловьёван шонымашышт лийын.
«Шӱжарвлӓ» ансамбльын профессионал улмышт нерген шуко колынна, лудынна. Тудын репертуарыштыже курыкмарий, руш, украин, карел да финн, венгр калык муро-влак, тыгак марий да йот композитор-влакын произведенийышт улыт, сандене тудо Марий мланде деч ӧрдыжтат чылалан палыме. Ты коллектив Европо Советын Парламент ассамблейыштыжат концертым ончыктен. Марий кӱслен юзо шӱлышан семжым Россий да американ телевидений, голланд радио возен налын. Семӱзгар усталыкым вияҥдымылан да калык коклаш шарымылан Йоласал ансамбль 1999 ийыште Самырык-влаклан Олык Ипай лӱмеш кугыжаныш премий дене палемдалтын.
Санкт-Петербургыш «Шӱжарвлӓн» участникше-влакын толмышт лач каникул жаплан логалын. Ӱдыр-влак кокла гыч икмынярынже тений Йоласал школым тунем лектыт улмаш. «Шийкорнын» чолга еҥже-влак: Е.Соловьёва, Ю.Брутов, Г.Белашова, Е.Шабдарова, Л.Арламова, А.Беляева, А.Кайнеев — нунылан мастарлыкым ончыкташ да кӱсле дене шокташ чыла йӧным ыштен.
Кӱсле… юзо шӱлышан семӱзгар. Тудын дене кӧ шоктен ончен гын, пала: йӱкшӧ шыман, ныжылгын йоҥга. Санкт-Петербургышто тыгайжым чӱчкыдынак колаш ок логал, сандене кӱслен сылне семже дене жапнам пайдалын эртаренна.
25 гыч 30 март марте ансамбльын кӱслезыже-влаклан (Ю.Егорова, В.Кудряшова, К.Мурыгина, А.Антонова, А.Осипова, М.Павлова, А.Мамутина, А.Эшмякова, Т.Сапожников) солистше-шамычлан (И.Юшкина ден Д.Салишкина) да нунын вуйлатышт Ф.Эшмяковалан нелын, но тыгодымак оҥайын эртен. Кечывалым нуно Нева эҥер воктенсе олан мотор верлажым ончен савырненыт, шарнашышт фотом ыштеныт, шке шонымашыштым каласкаленыт, а кастене Санкт-Петербургын тӱрлӧ площадкыштыже мастарлыкым ончыктеныт.
Эн ончычак нуно этнографий тоштерыште калыкым чумыреныт. Марий вургеман ӱдыр-влакым ончен куаныме, а нунын сылне семышт тоштерыш ю шӱлышым пуртен.
Ты коллективын вес площадкыже — Мариинский театр. «Садко» (Н.Римский-Корсаков) опер деч ончыч кӱслезе-влак калыкым фойеш чумыреныт. Сылне сем погынышо калыкым куандарен, ӧрыктарен. Адакшым тиде спектакльыште тӱҥ геройжо, Садко, кӱслезе. Сандене постановко тӱҥалме деч ончыч марий кӱслезе-влакын мастарлыкым ончыктымышт лачеш толын. Тиддеч вара ӱдыр-шамыч спектакльым ончаш да Мариинский театрын музыкантше-влакын кӱслем шоктымыштым колышташ йӧн лиймылан моткоч куаненыт.
Театрым вуйлатыше-влакат марий артист-влакын мастарлыкыштлан ӧрыныт. Сандене тауштымо семын Мариинский театрын коллективше нунылан шарнымашеш пӧлекым кучыктен. Ончаш толшо-влакын ойлымышт почеш, марий кӱслезе-шамычым профессионаллан да шке тӱвыраштым сайын палышылан шотленыт.
Театр деч вара марий коллектив Ленинград областьысе Келшымаш пӧртын Камерный залыштыже лийын. Тудо историйыште тошто оралтылан шотлалтеш. Тудым эше Екатерина II годым чоҥеныт, залыште йӱк моткоч сайын йоҥга, сандене кӱслезе-влакым шокшо кидсовыш дене вашлийыныт. Келшымаш пӧртын директоржо Марий Элысе ансамбльым кӱкшын аклен да марий калыкын тӱвыражым, поянлыкшым аралымыштлан да калык колаште шарымыштлан тауштен каласен, грамотым кучыктен.
Пытартыш концертым «Шӱжарвла» «Буревестник» культур пӧртыштӧ ончыктен. Лач тидлан кӱслезе-влак поян репертуарыштым араленыт. Тушто кӱслезе-влак мурышо да куштышо «Югорно» ансамбль дене пырла калыкым куандареныт.
Икманаш, Санкт-Петербургышто илыше-влаклан ик арня жап пайрем шӱлыш дене эртен. Кӱслезе ӱдыр-влак тусо калыкым сылне семышт дене веле огыл а скромна, но тыгодымак талантан улмышт дене куандареныт. А тиде жапым кугу олаште илыше-влак порын гана шарнаш тӱҥалыт.
А.Белашова
Василий Тёркинын кубакшо кӧлан логалеш?
7 апрельыште шернур районысо тӱвыра да каныме рӱдерыште гармончо-влакын Василий Тёркинын кубокшо верч таҥасымашын пытартыш гана ойырен налме туржо эртен.
Тушто У Торъял ден Татарстан Республикысе Балтач районласе гармонист-шамыч мастарлыкым ончыктеныт. Пелефиналыш мемнан-влак лектыныт.
14 апрельыште ынде У Торъял ден Параньга, а 21 апрельыште Шернур ден Кужэҥер районласе мастар-влак чумыргат.
1 апрельыште Сеҥымашын XXX идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште «Воштылаш, товатат, сулык огыл!» мыскара кас эртен. Тений тудо 25 гана мыскарам йӧратыше-влакым ик верыш чумырен.
Фестивальыште Морко, Волжский, Параньга, Оршанке, У Торъял районла гыч участник-влак мастарлыкым ончыктеныт.
Молгунамсе семын
Морко районысо Арын Чодыраял гыч «Пулдырчо» ансамбльын участникше-влак Валентин Петров ден Елена Семёнова кажне ийын тӱрлӧ мыскарам ончыктат. Ты гана нуно 35 ий пырля илымыштлан ял воктенысе ер воктене романтике шӱлышан касым эртареныт. А Оршанке районысо Кугунур ял гыч участник-влак «Детектор лжи», А Параньга районысо Усола гыч Светлана Ларионова ден Нина Григорьева «Чер» сценке-влакым темленыт.
Тений фестивальыште мыскара такмакым гармонь почеш мурышо-влакат таҥасеныт. Параньга районысо Памашъял гыч Артур ден Максим Вараксинмыт, Звенигово районысо Поянсола гыч Валерий Платунов ден Игорь Петров, Волжский район Порат вел гыч весела такмак-влакым тӱрлӧ семӱзгар олмеш шершот, сава, каструль комдыш, торешпила, тӱрлӧ пырчым темыман ате да молым шоктен, муреныт.
У Торъял, Оршанке районла гыч толшо-влак ӱдырамаш-влак пӧръеҥ семын чиен лектыныт.
Изак-шоляк Никас ден Ильюша Игнашевмыт аважын гармоныьм шоктымыж почеш такмак-влакым муреныт. Икшыве-влак зал калыкым воштылтен сеҥеныт. Тиде пеш сай, вет икшыве-влак изинекак сценылан шӱмаҥыт, мураш кумылаҥыт, но Виктор Комаровын «Ну мо вара» мурыжлан эше нуно кушкын шуын огытыл манаш лиеш. Сандене муро корно-влакым ончыкыжым йоча-влаклан келыштарыман, шонем.
Кумшо верыш Марий самырык тетрын артистше Михаил Александров ден М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме тетарын артистше Марина Почтенева налыныт. Кокымшо вер ден Морко гыч Наталья Алексеева ден Лариса Семёнова племдалтыныт. А икымше верыш Волжский район гыч «Чоткар тукым» ансамбль лектын. Ты коллектив «Качым кычалмаш» сценке дене калыкым чотак воштылтен. Мыскарам нуно «Морозко» йомак ден «Окса мешак» спектакль негызеш ямдыленыт.
Такмакым мурышо-влак коклаште Оршанке район Чирки гыч «Ош куэ» ансамбль икымше верыш ленктын.
А. БАЙКОВА
