Апрель гынат, эше йӱшто, лумат эше шулен пытен огыл. А Юл кундем технологический университетын Ботанический садыштыже улшо оранжерейыш пурет гын, вигак тропикыш, субтропикыш, эсогыл шокшо Африкышкат логалаш лиеш. Тушто лач тыгай зал-влак улыт, куштыжо нине климат пояслаште кушшо кушкыл-влакым ужат.. Нуным уло тӱня мучко поген чумырымо.
Историй гыч
Ботанический садыште икымше дендрологий питомникым эше 1927 ийыштак ыштеныт. Тунам тудо 3,42 гектарым веле айлен. 200 наре тӱрлӧ пушеҥгым чумырен кертыныт. 1939 ийыште сад у верыш куснен да 73 гектар марте кугемын. Тиде датымак тудын ышталтме ийжылан шотлат. Питомник Юл кундемысе лесотехнический институтын тӱҥ тунемме базыже лийын. 1989 ийыште тудым Ботанический садыш савыреныт. Таче тушто 5600 тӱрлӧ кушкыл уло. Урал ден Юл кундемыштат сад ик эн сайлан шотлалтеш. Таклан огыл тений августышто нине кундемысе ботанический сад-влакын кугу советышт тушто эртышаш.
Мо дене ойыртемалтеш?
Садыште 22 экспозицийым ыштыме. Телым уремысе кумдыкыштыжо кушкыл-влак малат гын, оранжерейыште пӱртӱс шке илышыж дене ила. Экскурсовод Лариса Тимургалиеван каласкалымыж почеш зал гыч залыш коштына. Йырым-ваш ӧрыктарыше деч ӧрыктарыше кушкыл-влак улыт. Теве Африке гыч толшо шуркалыше кактус-влак. Ик тӱрлыжо эсогыл оранжерей леведыш марте шуэш. Яклака коваштан лакофора кактусат уло улмаш. Тудыжо наркотик кушкыл радамыш пура, сандене тыгай садыште тудым кум экземпляр наре гына кучаш лиеш.
Субтропик залыште мончаште гай шокшо да вӱдыжгӧ. Санденак кушкыл-влак иктыже весым сеҥен кушкыт, шукынжо пеш моторын пеледыт. Оранжерей пашаеҥ-влаклан утыжым кораҥдаш, пӱчкедашат логалеш. Пеш сайын кушшо лианым, эсогыл аяраным, арабика кофем, ананасым, бананым, Индийысе кротоным ужаш лиеш. Тропик залыште тунар шокшыжак огыл. Тӱрлӧ орхидей, динозавр илыме пагыт гычак толшо столбовник, фейхоа, карлик гранат, ӱмбал гай кокчышан саскам пуышо анон ӧрыктарат. Икманаш, оранжерейын кажне залыштыже ӧрыктарыше, чоным куандарыше, кумылым нӧлтышо кушкыл-влак улыт. Кажныж нерген экскурсовод оҥай деч оҥай историй-влакым каласкала. Кушкыл тӱня нерген тунар шуко оҥайым ужат, уым пален налат, эсогыл ик татлан чыла мондет.
Мо тургыжыландара
Оранжерейыште кум еҥ пашам ышта. Нуно чыла тиде моторлыкым шотышто кучат. Вет тыгай экзотике кушкыл-влакым ончаш куштылгыжак огыл. Кажныжын кушто кушмо рокшат, йырым-йырысе вӱдыжгылыкшат, южшат тӱрлӧ лийшаш. Мутат уке, оранжерей эркын тоштемеш. Тидыже тыште ыштыше-влакым чотак тургыжландара. Сад шошым, кеҥежым, шыжым пеш сылне. Тушто ыштыше-влак тӱрло экзотике кушкылым тысе климатлан келштарыме, эсогыл клонироватлыме пашамат шуктат. Кӱлеш гын, южыжым пробиркешат ончен куштат, тӱнямбалсе ученый-влак дене кылым кучат, шуэн вашлиялтше кушкылымат нунын деч колташ йодыт. Садыште верысе-шамычат кӱлеш кушкылым налын кертыт. А оранжерей нерген ойлышаш уке, кумылым нӧлтышӧ вер. Санденак тусо пашаеҥ-влак кумылан-шамычлан тыгай экскурсийым, палдарыме моло мероприятийым чӱчкыдын эртарат.
С.Носова.
М.Скобелевын фотожо-влак.
