Тений март гыч Россий законодательствыш икмыняр у законым пуртымо. Нуно тӱҥ шотышто пенсионер, автомашина дене шупшыктышо да чоҥышо-влак дене кылдалтыныт. Аварийно-утарыше службын пашажымат шотыш кондаш палемдыме.
У закон дене келшышын, шке мландыште пӧртым чоҥаш шонышо-влак тидын дене верысе администрацийым палдарышаш улыт. Рашемденрак каласаш гын, гражданин чоҥаш тӱҥалме, тиде пашам мучашлаш да оралтым регистрироватлаш шонымо жапшым кагазыш возен увертарышаш. Тымарте чылажат пеш простан ышталтын – улыжат технический паспортым кондыман ыле.
Ынде илыме верым чоҥымо стандарт шотыштат икмыняр вашталтышым пуртымо. 20 м деч кӱкшӧ огыл пӧртым нӧлтымӧ годым кумыт деч шуко пачашым ыштыман огыл. Тыгеже илыме верым куштылемдыме процедур почеш регистрироватлаш лиеш. Эше ик ешартыш – участкым, руш манмыла, садоводческийлан да огородническийлан шеледаш тӱҥалыт. Мланде садоводческий манме кумдыкышто гын, тушан оралтым чоҥаш лиеш. Огороднический статусан участкыште илыме верым нӧлташ чарыме. Оралтым нӧлтымӧ да регистрироватлаш тарваныме годым тидымат шотыш налман: пӧртым икмыняр озалан пайлаш (возаш) огеш лий.
Кучем тӱшкагудымат тӱткыш деч посна коден огыл. Мартыштак элыштына студент-влакын илыме верышт шотышто кучылталтше кугыжаныш стандарт-шамыч вийым налыт. Нунын дене келшышын, ынде ик пӧлемыште нылыт деч шуко еҥ илен огеш керт. Тыгодымак кажне студентлан куд квадрат метр деч шагал огыл кумдык логалшаш. Тувраш 2,5 м деч лапка лийшаш огыл. Ынде 10 койкылан ик шондан, ик умывальник да ик душевой кабине лийшаш. Нуным кажне кечын эрыктышаш, вакшыш шартышым арнялан ик гана вашталтышаш, студент-влаклан утюгым, шымартыме оҥам да феным пуышаш улыт. Тӱшкагудышто тыгак аптечке ден «вашкеполышым» ӱжыкташ телефон лийшашак.
Тамакан продукцийым маркироватлаш тӱҥалыт. Тидыже кажне сатулан кодым пуымо семын умылтаралтеш. Чыла данныйым аралаш маркировко шотышто увер системе ышталтеш. Код сатун куснылмыжым производитель гыч тӱҥалын ужалыме марте эскераш йӧным ышта. Тиде маркировко акциз сборын суммыжым шотлен лукташ, тыгак контрафакт да шояк сатум ужалаш лукмо деч кӱлеш.
Эксперимент шот дене тыгак духим, фотоаппаратым да южо вургемым чипироватлаш тӱҥалыт.
Тений 1 март гыч шке пакчасаскам ужалымылан налогым тӱлаш логалеш. Ынде сад-пакчам кучышо кажне еҥ, ончен куштымо лектышыжым ужалаш шона гын, амалкалчын (индивидуальный предприниматель) патентшым налшаш. Тыгодым тудын деч тыгай налогым кучаш тӱҥалыт:
- Россий Пенсий фондыш – 29354 теҥге;
- идалыкыште 300000 теҥге деч изи огыл парышыж гыч 1 процент;
- ОМС фондыш – 6884 теҥге;
- идалыкаш патент – 20000 теҥге.
Пакчасаскам официально огыл ужалыше-влакым полиций орган ден налог службо административно мут кучаш шогалтен, тыгак 500 гыч 2500 теҥге марте штрафым тӱлыктен кертыт.
Илыме-коммунал озанлык аланышкат у стандартым пуртымо. Тудо аварий службын пашажым виктараш тӱҥалеш. Ынде аварий службын пашаеҥже-влак полышым йодын йыҥгыртышылан 10 минут жапыште вашештышаш улыт. Тиде радамыш йыҥгыртыме годым кодымо йӱкан уверат пура. У закон дене келшышын, аварий службо вӱдым йоктарен колтымо, тыгак пӧрткӧргысӧ моло инженер системысе ситыдымашым йодмашым регистрироватлыме деч вара кок шагат жапыште кораҥдышаш. Газым, вӱдым да электротулым кондыштарыме системысе ситыдымашым кораҥдаш кум сутка пуалтеш. Тыгыде ситыдымаш-влакым кораҥдыме шотышто йодмаш-шамычым аварийно-диспетчер службо сутка мучко налшаш, тыгодым полышым йодшо дене мом да кунам ыштышашым ончылгоч кутырен келшышаш, тыгак специалист-шамычын толмо жапыштым увертарышаш.
Пассажир-влакым шупшыктымо шотышто услугым пуышо транспорт компаният, частный лицат официальный разрешенийым – лицензийым – налшаш улыт. Тыгай документ уке гын, кандаше деч шуко еҥым кеч ик гана шынден наҥгайыше тыглай (гражданский) автомобилистлан 50 тӱжем теҥге, юридический лицалан 400 тӱжем теҥге штрафым пуаш палемдыме.
МЧС, аварийно-утарыше, вашкеполыш службо-влакын, полицийын, военно-автомобильный инспекцийын, РФ Вооружённый вийын, исполнительный кучемын кугыжаныш охране да лӱдыкшыдымылыкым ситарыме аланласе федеральный орган-шамычын, следственный комитетын следственный органжын да национальный гвардийын войскажын автобусыштлан лицензий огеш кӱл.
4 март гыч пенсийым Российын чыла регионыштыжо оформитлаш лиеш. Тидланже у верыш кужу жаплан илаш куснышо пенсионер Россий Пенсий фондыш тиде регионын правилже-влаклан келшыше пенсийым шотлен лукмо нерген йодмашым пуышаш.
«Икымше» да «Еш» автомашина программым угыч субсидироватлаш тӱҥалыт. Субсидийым шкенан элыште ыштен лукмо ик миллион деч шергакан огыл автомобильлан ойырат.
«Вафельный разметке» манме верыште 5 секунд деч шуко шогышо автомобилист-влаклан у штрафым палемдыме. Тудын кугытшо – 1000 теҥге.Тыгай вер Йошкар-Олаште икте гына – Вашский ден Карл Маркс уремла ушнымаште.
28 март гыч Мӱндыр Эрвелыште гектарым йот граждан-влаклан ойыраш тӱҥалыт. Но тидын деч ончыч нуно Россий гражданствым налшаш улыт. Тиде законым Российыште шочын-кушшо, вара йот элыш илаш, пашам ышташ куснышо да кызыт мӧҥгеш пӧртылаш шонышо-влаклан полшымо семын лукмо.
Теве тыге. У закон-влакым палет – кугыжаныш законодательстве дене ӱчашымым чарнет, оксатым да жапетым аныклет.
М.ИВАНОВА.
