Жап шукат ок эрте, шошо ага тургым тӱҥалеш. Тиде пагытлан тӱшка ден фермер озанлыклаште кызыт кыртмен ямдылалтыт. Республикыштына эн кумда шурнывечан Марий Турек районышто ты шотышто сӱрет могайрак? Тидын нерген район администрацийын ялозанлык отделжым вуйлатыше А.Суворов дене газет пашаеҥ В.Смоленцев мутланен.
— Алексей Михайлович, патартыш жапыште районын пасу пашаштыже могай вашталтыш лийын?
— Шошо агалан талук тӱҥалтыш гычак ямдылалташ тӱҥалынна. Эн ончычак могай кушкылым мыняр кумдыкыш ӱдаш тӱҥалшашым, але вес семын каласаш гын, пасун структуржым, рашемденна. Пырчан да отызан кушкылым налаш гын, чаманен каласыман, чумыр лектышат, тудым ӱдымє кумдыкат шагалем толыт. Шке жапыштыже район чумыржо 43-44 тӱжем тонн пырчым (республикыште эн шуко) шийын гын, кодшо ийын коло куд тӱжем утларак тонным гына шийме. Тыште объективный манме амалжат уло. Теве «Земледелец» ООО кодшо ий февраль гыч панкрутыш лекте, кызыт тыште конкурсный управляющий пашам ышта. Тудын 1,8 тӱжем гектар пасужо лийын. «Сельхозхимий» ушем мланде пашам ыштымым чарнен. Нунын мландыштым кӧлан пуышашым рашемдыме. Панкрутыш лекше «Залесье» агрофирмын пасужо кумда лийын. Тудын мландыжым тыгак шеледыме, а кунарже кызытеш яра кия. Ме заданий почеш ий еда эн шагалже кумшӱдӧ гектар яра кийыше пасум уэш курал-ӱдаш тӱҥалшаш улына. А ӱмаште кандашшӱдӧ наре гектар тыгай мландым пасушко савыренна.
— Пырче ӱдымӧ пасудан шагалем толмо ик амалжым ончыктышда. Эше могайым палемдаш лиеш?
— Икияш пасуна тений 25 тӱжем гектарым айлышаш, тышечын пырчан кушкыл – 18,4 тӱжем наре гектарым. Тидыже ӱмашсе деч кок тӱжем утла гектарлан шагалрак. Но озанлык-влак кугурак пайдам пуышо технический культурым утларак кугу кумдыкыш ӱдаш палемденыт. Вет технический культурлан, мутлан, рапслан, йодмаш кугу. Сандене тиде кушкылым тений нылшӱдӧ гектарлан шукырак вераҥдат. Тыгак кургылык икияш кушкылым пел тӱжем гектарлан ешарыме. Тыгак кокияшым кугурак кумдыкеш, шым тӱжем чоло гектареш, ӱден кодымо. Озанлык-влак кукурузымат ӱдат.
— Урлыкаш пырчыда ситышын уло?
— Урлыкашым 6342 тонным ямдылыме, а кӱлешыже 5982 тонн. Тышечын 70 процентше сай качестван. Кызыт южо озанлыкыште пырчым умбакыже эрыктат, ямдылат, кондиций марте шуктат.
— Ӱяҥдышым кузерак ситарыме?
— Палемдыме гай лектышан шурным ончен кушташ районлан, шагал гын, 1,8 тӱжем тонн минеральный ӱяҥдыш кӱлеш. Але марте 875 тонным кондымо. Кызытат озанлык-влак шупшыктат.
— Пасушко лукшаш техникым кузерак ямдылен шуктымо? У техникым налме шотышто сӱрет могайрак? Механизатор-влак ситат?
— Кызыт ялозанлык техникым ачалыше кандаш бригаде пашам ышта. Тушко механизатор ден слесарь-влакым ушымо. Тӱрлӧ маркан 149 трактор гыч 130 ачален ямдылыме, 73 сеялке гыч кудлыжым олмыктымо. Тыгак мландым пушкыдемдыме агрегат шотыштат сӱрет удажак огыл. Районлан трактор мыняр кӱлеш гын, 76 процент уло, а ӱдымӧ да мландым пушкыдемдыме агрегат-влак – 95 процент.
Озанлык-влак ий еда техникыштым уэмдат. Ӱмаште коло кум миллион теҥгеаш коло кок единице у техникым налме. А тений але иктымат кондымо огыл. Нур пашам эртараш мыланна 137 механизатор кӱлеш, коло ок сите. Кызыт сезонный пашаеҥ-влакым, тыгак техникумын студентше-шамычым техникым виктараш договорым ыштена. Пасу пашам эртараш 31,7 миллион теҥгеаш топливе ден машина ӱй кӱлыт. Тынар оксам кушто мумо йодыш рашемдалтеш. Но кредит деч поснат ок лий.
— Кугыжаныш полыш деч посна ялозанлык илен ок керт. Теве шошо агамак налаш гын, тудо кугу роскотым йодеш.
— Пасу пашам эртарен колташ кодшо ийын район латвич миллион утла теҥгем налын. Тений тыгай полышым пуымо условий вашталтын, регионысо кугыжаныш реестрыш пуртымо сорт ден гибрид, сай качестван урлыкашым ӱдышӧ озанлык-шамычлан гына пуаш тӱҥалыт. Но теният полыш ӱмашсе деч шагал огыл лиеш манын ӱшаныме шуэш.
— Пасу пашам эртарен колташ оксам вольык озанлык сатум ужалыме кӱшеш ситараш лиеш. Тиде отрасльыште могай сӱрет палдырна?
— Март тӱҥалтышлан тӱкан шолдыра вольыкна 81 вуйлан ешаралтын, тидын шотыштак ушкал – кумло вуйлан. «Акпарс», «Хлебниковский», «Мари-Куптинский», «Росагро» озанлыклаште вольык палынак шукемын. Но тыгодымак «Восход» озанлык шагалемден. Ушкал ешаралтмылан кӧра ӱмаште шӧрым кудло тоннлан шукырак ужален кертме. Доярке-влак коклаште «Акпарс» агрофирме» ООО-н Сысоево фермыштыже тыршыше Алевтина Романова ойыртемалтеш. Тудо ӱмаште кажне ушкалже деч 8,4 тӱжем килограмм шєрым лӱштен. Кызытат ончылно.
В. Смоленцев.
Авторын фотожо.
