КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

«Муро чоныш логалше, кумылым савырыше лийшаш»

Таче, 22 февральыште, дирижёр, композитор, Марий Эл Кугыжаныш премий лауреат, Марий АССР-ын заслуженный артистше, РФ искусствын заслуженный деятельже Иван Егоров 70 ияш лӱмгечыжым палемда.

Иван Ильич ӱмыржӧ мучко искусство аланыште тырша. Марий культурым, сымыктышым вияҥдымаште надырже моткоч кугу. Тудо ятыр ий Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрым, Я.Эшпай лӱмеш Марий кугыжаныш филармонийым вуйлатен. И.Егоров М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театр денат пеҥгыде кылым куча. Тудо ятыр спектакльлан семым возен. Мутлан, пытартыш пагытысе произведенийлаж гыч С.Чавайнын «Элнет» романже негызеш шындыме тыгаяк лӱман спектакльлан семым келыштарымыжым, муро-влакым чумырымыжым шотлыман. Семмастарын возымо мурыжо-влакым опытан артист-влакат, эстраде аланыш икымше ошкылым ыштыше-шамычат йоҥгалтарат.

А кызыт Иван Ильич мом ыштылеш? Семӱзгар воктеке чӱчкыдынак шинчеш мо? Нине да моло йодышлан, шкеж дене мутланымеке, вашмутым пален нална.

 

Иван Ильич, Те шуко ий искусство аланыште пашам ыштенда, а кызыт мӧҥгыштӧ улыда. Семмастарлан, очыни, йокрокланаш жап уке?

— Ӱмаште август гыч пашам ыштымым чарнышым. Тӱҥалтыште, мутат уке, йокрокланенам, но калыкыште манмыла «жап тӧрла». Такшым мӧҥгыштӧ паша эре уло. Теве вашке, лум шулен пытымеке, садыште ыштышаш сомыл лектеш. А кызыт уныка (Москва гыч унала толын — авт.) дене жапым эртарена. Тудын дене пырля уремыште, бульварыште коштына, модына, юарлена. Сандене шкемым пиалан кочалан шотлем. Южгунам, семӱзгар воктеке шинчын, тӱрлӧ произведенийым шоктем. Тыге чонем лушка, у сем шочеш.

«Элнет» роман негызеш шындыме спектакльлан семым келыштараш неле ыле мо?

— Жапше годым Юрий Рязанцев дене «Элнет» роман почеш телевизионный спектакльым шындаш шоненна ыле. Тунамак «Элнет» муро возалтын. Кок серийым сниматлышт, но тӱрлӧ амаллан кӧра пашам мучаш марте шуктен огытыл. А спектакльлан калык муро-влакымат чумыраш логалын.

Семым возымо годым эн ончычак молан тӱткышым ойыреда?

— Эстраде мурызо-влак моткоч шуко почеламутым кондат, но кажныжлан сем ок воч. Сылнымут корнылам лудын лекмеке, эн ончычак тудо чоным тарватышаш, йоҥгалтше лийшаш, тунам веле фортепиано ончыко шинчам. Мутлан, Юрий Русановын возымо кажне почеламутшо келге содержаниян, шӱмеш логалше улыт, тыгак Василий Регеж-Гороховын, Андрей Гориновын, Тимофей Петуховын серымышт почеш муро-влак куштылгын шочыныт.

Тендан марий калыкын лӱмлӧ эргыже, талантан композитор Андрей Яковлевич Эшпай дене кылда пеҥгыде лийын.

— Андрей Эшпай дене 1973 ийыште палыме лийынна. Сапаев лӱмеш музыкальный театрым вуйлатыме годым эше Палантай лӱмеш музыкальный училищын оркестржым вуйлатенам. Тӱҥалтыште тудын произведенийже-влакым тӱкаш лӱдынам ыле, но вара кылна пеҥгыдемын. Оркестр денат тудын ятыр произведенийжым шоктенна. Эшпайын семже марий шӱлышан, виян улмыж дене ойыртемалтеш. Лач тудо марий музыкым тӱнямбал кӱкшытыш луктын.

Кажне гана Йошкар-Олаш толмыжлан тудын у произведенийжым оркестр дене шокташ ямдыленна (И.Егоров дирижироватлен — авт.). Андрей Яковлевичлан  концертыште тунаржак огыл, репетицийыште лияш чотрак келшен. Шуко гана шинчавӱд йӧре колышт шинчен да ойлен: «Марий Элыште моткоч талантан ӱдыр-рвезе-влак кушкыт. Россий мучко коштынам гынат, тылеч сай оркестрым ужын омыл». Тудын дене палыме лиймым илышыштем ик эн волгыдо жаплан шотлем.  Ме Йошкар-Олаш толмекыже веле огыл, кас еда манме гай телефон денат мутланенна. Ик гана веле огыл мыскара йӧре ойлен: «Кунам ынде селёдкым кочкаш каена?» Молан тыге ойлен шонеда? Икана тыште лиймыж годым кечывал кочкышлан кафеш миенна. Тушто шинчалтыме селёдкым кочмем ужын да тудат тамлен ончен, вет але марте тыгай шинчалтыме колым кочкын огыл улмаш. Тиддеч вара тудо кажне гана селёдкым кочкаш налын.    

Марий композитор-влак кокла гыч кӧн произведенийжым шокташ келша?

— Эрик Сапаевын кеч-могай произведенийжат марий шӱлышан. Тудын музыкшым шокташат, дирижироватлашат логалын. Мутлан, «Акпатыр» опержак могай сылне!  Сандене Сапаев ден Эшпайым марий калыкын эн тале композиторыштлан шотлем.

— Те изинекак гармоньым шокташ йӧратыме нерген ойленда ыле. А кызыт сӱаныш шокташ ӱжыт гын, каеда?

— Изи годым концертлаштат шоктымо, сӱанышкат чӱчкыдынак ӱжыт ыле. Кугурак-шамычын мокталтымыштлан але кампеткым пуымыштлан куаненам. Кызытат южгунам, поснак шӱжарем (Антонида Гурьевна Эшкинина – РФ культурын сулло пашаеҥже — авт.) деке унала мийымеке, гармоньым шоктем, самырык жапнам шарналтен, пырля мурена. Чаманаш логалеш, пытартыш жапыште марий сӱаным шагалын эртарат. Ончычсо семын марий йӱла почеш тудым эртарат гын, уло кумылын гармоньым шокташ каем ыле.

Кӧ деч тудым шокташ тунемында?

 

! Материалым тичмашнек «Марий Эл» газетыште лудаш темлена

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий