«Науко — айдемын илышыштыже эн тӱҥ, эн сылне да кӱлешан, тудо эрелан йӧратымашын эн сайжым ончыктышо семын кодеш, тудын дене гына айдеме пӱртӱсым да шкенжым сеҥен кертеш», — тыге руш сылнымут классик А.П.Чехов ойлен. Лӱмлӧ марий писатель Шабдар Осыпынат тудын нерген возымыжо уло: «… Неле…тӱжем ий дене погынышо наукым, кечын изин чинче падыраш гай поген, вуйышко опташ». Таклан огыл мемнан элыште 8 февральыште Науко кечым посна пайрем семын палемдат. Шке жапыштыже 1724 ийыште Петр I кугыжан кӱштымыж почеш, Российысе науко академийым да академический университетым ыштыме кечым палемдаш тӱҥалыныт. Марий Элыште таче шанче пашалан В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым научнын шымлыше марий институт вуйын шога. Тиде амал денак тудын специалистше-влак 2018 ийысе шанче пашаштым иктешлыше сессийым эртареныт. 2015 ий гыч тыгай мероприятий кажне ийын лиеда.
Тудо 7-8 февральыште эртен. Икымше кечынже филологий, археологий, историй шагат-влак лийыныт гын, кокымшо кечыже этнологий ден социологийлан пӧлеклалтын ыле. Мутлан, филологий шагатыште марий йылмын национальный корпусшым ыштыме нерген МаНИЯЛИ-н иризирак научный пашаеҥже Андрей Чемышев палдарен. Кодшо идалык мучаште Марий Элысе кугыжаныш орган, организаций, учреждений ден предприятий-влакын лӱмыштым марий йылмыш кусарыме пашам иктешлыме семын научно-справочный пособий лектын. Тудым институтын пашаеҥже, филологий науко кандидат Марина Ипакова ямдылен. Пособий дене авторжак палдарен. Кызыт марий фразеологий мутерат ямдылалтеш. Ты проект дене филологий науко кандидат Галина Эрцикова пашам ышта. Марий йылме, сылнымут, фольклор дене кылдалтше доклад-влакат йоҥгалтыныт.
Археологий да историй шагат-влак онайын эртеныт. Икмыняр темылан пӧлеклалтше шымлымаш монографий дене палдареныт. Поснак археолог-влакын паша лектышышт куандарыше. Мутлан, историй науко кандидат Татьяна Никитина шанчызе-влакын Русенихинский шӱгарлаште эртарыме пургедме пашаштым иктешлен. Историй науко кандидат Александр Акшиков ХIХ курымын кокымшо пелыштыже Марий кундемысе земский интеллигенцийын илышыж дене палдарен…
Этнологий шагатыштат шуко оҥай доклад йоҥгалтын. Марий калыкын муро жанрын поянлыкше, чиемжым шымлыме дене кылдалтше выступлений-влак лийыныт. Социолог-влакын паша лектышышт дене историй науко кандидат Ольга Орлова ден философий науко кандидат Виталий Шабыков палдареныт. Нуно шке пашаштышт кугу верым Марий Элыште конфессий да калык кокласе кыл шотышо социологий шымлымашлан ойырат да тидын шотыштак бюллетеньым савыктен луктыныт. Мутат уке, тыгай савыктышыже Марий Элын Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствыжын специалистше, журналист-влакланат пайдале лиеш. Ушештарен кодыман: ты институт кызыт ты министерствын шулдыр йымалныжак улеш. Иктешлен ойлаш гын, марий шымлыше институтын пашаеҥже-влакын кодшо ийысе пашашт тӱвыргӧ лийын: кажне гаяк шымлымаш почеш посна савыктыш лектын. Тидын годымак Юл кундемысе моло регион дене таҥастарымаште Марий институтышто эн шагал, 28 еҥ, гына пашам ышта.
Кокымшо кечынже кечывал деч вара Россий науко кечылан пӧлеклалтше торжественный погынымаш эртен. Тудо шанче пашаеҥ-влакым иктеш чумырен. Нуным саламлаш Марий Эл Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже А.Иванов, тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже М.Матвеев, образований да науко министрын алмаштышыже Н.Антоничева, Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже М.Васютинын секретаритатшым вуйлатыше Э.Чемышев, оньыжа Э.Александров да молат миеныт ыле. Ойыртемалтше шанчыеҥ-влаклан ты але вес министерствын, ведомствын Чап грамотым да тауштымашым кучыктеныт.
Погынымаште МарНИИЯЛИ директор Евгений Кузьмин, тудын алмаштышыже, ученый секретарь, филологий науко кандидат Мария Пенькова шанчызе-влакын кодшо ийысе паша лектышышт дене палдареныт. Каласен кодыман, кодшо ийын институт кандаш проектлан грантым сеҥен налын. Тышеч кумытшо президентын грантше лийын.
Куанаш вес амалат лийын. Тений «Финно-угроведение» журналым лукташ тӱҥалмылан 25 ий темеш. Тудым савыкташ тӱҥалаш 1992 ийыште Сыктывкарыште эртыше финн-угор калык-влакын конгрессыштышт кӱлешанлан шотленыт. А 1993 ийыште Йошкар-Олаште МарНИИ пелен финн-угроведений рӱдерым почыныт. 1994 ийыште журналын икымше номерже лектын. Икымше редакторжо историй науко доктор К.Н.Сануков лийын. Тачысе кече марте тудын 59 номерже ош тӱням ужын. Пытартыш номерже у формат дене лектын, тӱжвал сынжат вашталтын. Кажне номерыштыже финн-угор калык-влак дене кылдалтше научнын шымлыме материал-влак савыкталтыт. Шукерте огыл ученый совет тудын редакторжылан тӱҥ научный пашаеҥ Татьяна Никитинам пеҥгыдемден.
С.Носова.
Снимкыште: науко кечылан пӧлеклалтше торжественный погынымаш годым;
марий шанчызе, филологий науко кандидат-влак М.Ипакова, Н.Федосеева, Г.Эрцикова, Э.Пекшеева; филологий науко кандидат, Марий Элысе наукын сулло пашаеҥже С.Сибатровам лӱмгече дене МарНИИЯЛИ директор Е.Кузьмин ден алмаштышыже Л.Григорьева саламлат;
науко пашаеҥ Алексей Кудрявцевлан М.Матвеев Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствын Чап Грамотыжым кучыкта.
М.Скобелевын фотожо.
