СПОРТ

А каваже канде, канде…

Газетнан унаже – парашют спорт дене спорт мастер, таче кечылан парашютно-десантный пожарный службышто тыршыше Э.Лисов. Советский районын шочшыжо вашлиймына годым спортын лач ты экстремал видше нерген каласкалыш.

– Эрик Николаевич, Те парашют спорт дене кужу жап кылым кучеда, таҥасымашлаште сай результатым ончыктеда, адакшым ты вид дене кылдалтше пашам ыштеда. Тидлан могай-гынат шӱкалтыш лийын?

– Ончыч школышто ече дене коштынам, футболла модынам. Икымше гана Йошкар-Олаш толмеке, 1981 ийыште ДОСААФ-ыште тунеммем годым тӧрштенам. ВДВ-ште служитлыме жапыште парашют дене 12 гана тӧрштенам. Келшен. Теве ынде 1984 ий гыч ты аланыште улам, таҥасымашлаште вием тергем. 

– Тиде экстремал видын ойыртемже могай? Спорт мастер нормативым кушто да кунам шуктенда?

– Тыште писылык кӱлеш, кӱчык жапыште шонен шуктыман, тыгодым ласкалык  лийшаш. Мландымбаке, вич ыраш окса гай верыш, йол таган дене чын да тура волен шогалаш кӱлеш. Кызыт тидлан лӱмын йолчиемым ыштена. Мый пурла йоллан келыштаренам. Ончыч парашют спорт дене Марий Элын командыже Россий кӱкшытыштӧ виянлан шотлалтын. Мутлан, зональный таҥасымаште (туштыжо 10-12 команде чумырга) икымше верыш але призёр радамыш логалынна. Вара Россий кӱкшытаныште мастарлыкнам ончыктенна. Командыштыже вич рвезе, кум, але вич ӱдыр лийыныт. Кызыт тидын шотышто изиш нелырак. Титулованный семын Марий Эл гыч лӱмлӧ парашютисткым, Юнона Цачёвам, палемдыман.

Спорт мастер нормативым мый 1990 ийыште Чебоксарыште эртыше танасымаште, многоборьеште, шуктенам. Тунам  вӱдыштӧ ияш, куржталаш, тура лӱйылташ кӱлын. 

– Таче кечылан парашют дене 3500 гана тӧрштенда. Чылажым шарнаш ок лий, докан…

–  Кушто да кунам тєрштымым тетрадеш возена, кажне прыжок шерге. Шарнем, 1980 ий 9 майыште Марий Элыште парашют спорт дене СССР-ын чемпионатшым эртареныт. Тушто тӱнямбал чемпион монь вийыштым тергеныт. Мыйын, самырык рвезын,  парашют отказен. Запасной дене тєрштенам, адакшым эше мардеж шӱкен наҥгаен. Ужам – почешем ик ӱдырамаш куржеш. Поктен шуын, парашютым кучен. Варажым пале лийын: мыланем тунам ты вид дене тӱнямбал чемпион Наталья Чилинкова полшен. Жапше годым кажне гана тӧрштымӧ  шарнымашан лийын, но чылажат шеҥгелан кодеш…

– Парашют спорт дене тӱнямбал классан спорт мастер Юнона Цачёвам (Абрамовам) шарналтышда, ик вашлиймаште тудо ты спортым шахмат дене таҥастараш лиеш, манын ыле. Тольык чылажат южышто эрта. Пӱсӧ уш-акылан да писе реакциян лийман…

– Шагал огыл палыме вес тӱняш каен. Чаманен каласыман, тыгаят лиеда. Такше Юнонанат парашютшо 10 гана отказен. Тыгодым страховко парашютым писын кучылтын моштыман. Чын, моткоч пӱсӧ уш-акылан лийман. Каваште айдемын илышыже писылык да точность дене кылдалтын. Сандене тӱҥалше-влаклан кӱлешан ой-каҥашым мландыште каласкалыман. Кава йоҥылышым ок проститле. Южышто йодыш лектеш гын – полшаш нигӧлан. Ончыч теорийым, практикым, манмыла, парашютым погаш кум тылзе утла туныктеныт гын, кызыт тыгай спортлан кумылан айдемым 3 шагат жапыште ямдылат. Оксам гына тӱлӧ – парашютшат, страховкыжат ямде.

– Парашют спорт – шерге спорт.

– Жапше годым спортын ты видше дене заниматлыше-влаклан парашютым  яра пуэныт. Нелытшат уло: кугуракше 7, 12 килограмман. Индивидуальный акробатикылан изиракым ойырат. Палемдыме верыш тура да чын тӧршташ кугурак парашют кӱлеш. Нунышт качестве денат ойыртемалтыт. Мутлан, иктыжын куполжо 24 квадрат метран гын, весыжын – 17 квадрат метр. Кугу парашют дене таҥасымаште сайрак результатым ончыкташ лиеш. Тылеч посна чылажат таҥасымашын моторлыкшо, сеҥымашыже тӱрлӧ акробатический, индивидуальный фигур, игече денат кылдалтын. Мардеж секундышто кандаш метр деч виянрак лиеш гын, таҥасымашым вес кечыш  кусарат.

– Ты видыште кӱчык жапыште сай результатыш шуаш лиеш?

– Мемнан ӱдырамаш-влак 50 ияшат тӱнямбал чемпион лийыт. Мутат уке, опытан да мастар спортсмен-влак ончыко лектыт. Результат мыняр гана тӧрштымӧ дене кылдалтын. Опыт ден мастарлык эркын-эркын ешаралтыт. Чаманен каласыман, кызыт Йошкар-Олаште, аэроклубышто, заниматлыше-шамычлан спорт мастер нормативым шукташ моткоч неле. Шагал тӧрштылыт. Адакшым шукыжо шийвундо дене кылдалтын. Таче кечылан Ольга Сысоевам палемдаш лиеш. Эшеат сай результатым ончыкташ тудын чыла йӧнжӧ уло. Лач тренировко шукырак кӱлеш. Мый айдемын могай улмыжым огыл, тудын мом ыштен кертмыжым шотыш налын, туныктышо  ден еҥ-влакым пагалем. Сай специалист кажне  воспитанникшылан шке шинчымашыжым пуэн моштышаш.

– Пытартыш жапыште аэротрубный таҥасымаш эртаралтеш.

– Эртаралтеш. Тыгай йӧн дене таҥасаш верым Казаньыште чоҥеныт. Тушто шкем тергаш лиеш. Но адакат окса дене кылдалтын. Ик шагатшылан 18 тӱжем теҥгем тӱлыман гын, тӱҥалтышлан шкем терген ончаш шонышылан иктаж 10 минутат сита, шонем. Келша гын, вес гана ты йӧн дене пайдаланен кертеш. Мыланем классике йӧн келша.

– Кызыт те инструктор сомылым шуктеда, тыгодым таҥасымашлашкат  лектыда. Парашютно-десантный пожарный службышто тыршеда.

– Общественный инструктор улам. Кызыт аэроклубыш моткоч опытан, ты аланыште виян специалист Зуфар Шарифович Сафин пєртылын. Тидыже  сай  шӱкалтышым пуа. Аэроклуб шуко жап пашам ыштен огыл. Парашют дене тєршташ кумылан-влакым палемдыме жапыште южышко Киров гыч толшо самолёт нӧлталеш.  Йодмо почеш тылзылан ик-кок гана чоҥештен толеш. Кертме семын таҥасымаште вием тергем, но ындыжым – ветеран-парашютист-влак коклаште. Мутлан, кундемыштына Марий Элын кубокшо верч танасымаш эртаралтеш. Самолёт кавашке 10-12 еҥым налеш. Кажнылан вич прыжокым ыштыман.

Ончыч заводышто пашам ыштенам. Тыгодым парашют спорт дене пеҥгыде кылым кученам. Икымше тренерем,  инструктор Вячеслав Беловлан тау. Ты пашашкыже вучыдымын логалынам. Пашаште чылажат весе. Тӱрлӧ вере ылыжше кугу пожарым йӧрыкташ коштына. 2018 ий августышто Мурманскыште лийынна. Моткоч шокшо игече шоген, шуко гектар чодыра йӱлен. Марий Эл гыч 25 еҥ пашам ыштенна. Тыгак Амурский областьыш, Иркутскыш, Ямалыш миенна.

– Экстремал спортлан кумылаҥаш шонышо-влаклан мом темледа?

– Мутат уке, ты шкешотан парашют спорт дене кажне шонышо еҥ заниматлен ок керт. Тыште чытымаш, пеҥгыде койыш-шоктыш, чаткалык, лӱддымылык, арулык, писылык кӱлыт. Тылеч посна парашютист-влакын тыгай койыш-шоктыш озалана, кудыжым тыглай еҥлан умылаш моткоч неле.

Ты вид физический, моральный состоянийым пенгыдемдаш полша.

Эрик Николаевич, вашлийын кутыраш келшымыланда мотко кугу тау. Ончыкшымат тыланда сай результатым, пашаштыда ласкалыкым тыланена.

– Тау.

Е.Эшкинина.

 Аэротруба – парашют спортын у видше. Тыгай конструкцийым кӱкшыт гыч тӧрштыдеак чоҥештыме кумылым шижын шуктышашлан ыштеныт. Аэротруба пеш проста конструкциян. Тудын дене парашютист-влак аттракцион, спорт тренажёр семын пайдаланат.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий