УВЕР ЙОГЫН

Илен лӱдде, лӱдде пашам ыштен…

Кодшо изарнян Морко районысо Шеҥше селаште «Марий калыкын автономийжым ыштыме годым» республиканский шанче-практик конференций эртен. Тудо автономийым ыштыше-влак кокла гыч ик эн чолга пашаеҥ да МАО-н икымше вуйлатышыже Иван Петрович Петровын шочмыжлан 125 ий теммылан пӧлеклалтын ыле.

Таклан огыл мероприятий Шеҥшыште эртен, вет тыште талешке шкежат шочын-кушкын. Святитель Гурийын братствыжын Унчо черемис школыштыжо тунемын. Нужна кресаньык ешеш шочын-кушкын гынат, шинчымашыжым нӧлташ кумылжо улмылан кӧрак экстерн дене Озаҥысе инородческий семинарийым тунем лекташ экзаменымат кучен. Школышто пашам ыштен.

Икымше тӱнямбал сар годым Кронштатыште, Балтий флотышто служитлымыжлан кӧра илышым, политикым умылымашыже кумдаҥын. Санденак революций деч вара большевик радамыш пурен да марий калыкнан пиалан илышыж верч тыршаш тӱҥалын. Таклан огыл тудым тӱрлӧ ийыште Марий областной исполнительный комитетын вуйлатышыжлан сайленыт: 1921-1923,1928-1929,1934-1937. Угарман краевой исполком вуйлатышын алмаштышыжланат ыштен (1929-1934). СССР Рӱдӧ исполнительный комитетын членжат лийын (1929-1937)… Ялысе марий ешыште шочын-кушшо рвезын тыгай кӱкшытыш шумыжлан, чолгалыкшылан, лӱддымылыкшылан ӧраш гына кодеш. Шкенжын шонымашыжым арален налын, кучем вуйлатыше-влак ваштареш ойлен кертын. Тидлан кӧрак ты але вес паша гыч тудым икмыняр гана кораҥденыт, вес кундемышкат пашаш колтеныт, уэш пӧртылтеныт… Мутлан, 1920 ийысе шужен пагытыште тудо Москваш каен, Марий кундем гыч киндым лукмым чараш кӱлмо  нерген пеҥгыдын йодын. Националист шӱлышан лиймаштат титакленыт. Верысе кучем ишыктылмым чытен кертде, Москошкат пашам ышташ каен ончен. Но шинчымашыжым нӧлтен,  уэш пӧртылын, шке калыкше верч умбакыже тыршаш тӱҥалын.

Сталин пагытысе репрессий пуламыр тудымат нелын. 1937 ий  июньышто тудым марий контрреволюционный буржуазно-националистический организацийым ыштыше семын титаклен арестоваленыт да лӱен пуштыныт.  1957 ийыште веле  титаклымашым кораҥденыт.

Шке чолга землякыштым Шеҥше калык огеш мондо. Конференцийышкат калык шуко погынен. Йошкар-Ол гычат шанчыеҥ, тоштер, мер пашаеҥ ситышын миеныт. Саламлыме, талешкым шарныме шомакым Марий Эл Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже Анатолий Иванов, оньыжа Эдуард Александров, тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Галина Ширяева, Морко районысо депутат-влакын погынымаштым вуйлатыше Светлана Михеева, В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнумытум да историйым научно-шымлыше марий институт директор Евгенипй Кузьмин да молат ойленыт. Толшо уна-влак И.П.Петровын верысе тӱвыра пӧрт ончылан шогалтыме бюстшо воктеке пеледыш аршашым пыштеныт.

Пленарный заседаний талешкын илыш корныж нерген палдарыше электронный презентаций гыч тӱҥалын. Вара кум оҥай доклад йоҥгалтын. Конференций кум секцийыште шке пашажым шуен. Кумынекыштыжат мутым налше-влак марий автономийым ыштыме историй, калыкнан тӱвыра поянлыкшым арален кодымо, кундемнам чапландарыше еҥ-влак нерген палдареныт. Чылаже кумло утла доклад йоҥгалтын. Конференцийын резлюцийыштыже талешкынам чапландарыме дене кылдалтше икмыняр пунчалым луктыныт. Мутлан, конференцийыш погынышо-влак Марий Эл Правительствыш  Йошкар-Олаште И.П.Петровлан памятникым вераҥдаш кӱлмӧ нерген йодмаш дене лекташ темленыт. Талешкылан пӧлеклалтше шанче-практик конференцийым кажне вич ийын эртараш палемденыт. А ты мероприятийыште йоҥгалтше доклад-влакым посна брошюр дене савыктен лукшаш улыт. Каласен кодыман, тачысе кечылан И.П.Петровын лӱмжым Йошкар-Оласе ик урем нумалеш. Шочмо кундемыштыже бюстым шогалтеныт. Чынжымак, Марий автономийым ыштымашке кугу надырым пыштыше, тудын вуйлатышыже лийше еҥлан марий рӱдолаштына молан памятник лийшаш огыл?

Тиде меропориятийлан Шеҥше калык сайын ямдылалтын. Верысе тӱвыра пӧртыштӧ «Мастар кид» студийын кидпаша ончерже пашам ыштен, тӱвыра  пашаеҥ-влакын тыршымышт дене кугу концерт эртен. Уна-влакым марий кочкыш денат сийленыт.

 С.Носова.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий