Ноябрь тӱҥалтыште медицине да тазалыкым аралыме кумдыкласе событий-влак дене палдарыше medrussia.org сайт Бийск оласе рӱдӧ эмлымверын акушерский физиологический отделенийжым вуйлатыше Татьяна Матвееван мӱшкыран ӱдырамашын шке йоҥылышыжлан кӧра колышо азам ыштымыж нерген чон коржын возен ыле. Тиде ойлымашым кӱчык жапыште 5000 наре еҥ лудын да, молат палышт, вуйышкышт пыштышт манын, вес социальный сетьлашке кусарен.
Татьяна Анатольевнан возымыжым мыят шӱлалташ тоштде лудым да тидын дене газетын таҥже-влакымат палдараш кумылаҥым.
«…Мӱшкыраҥмаш – чыла гаяк ӱдырамашлан чон вургыж вучымо да куанле событий. Но тыгодым тургыжланыме да лӱдмӧ шижмашат авалта. Мӱшкыр пижмым пален налмеке, кажне ӱдырамаш, а пеленже пелашыже, ик семын шонат: «Аза дене чыла сай мо? Кӧ шочеш: эрге але ӱдыр? Кунам тарванылаш тӱҥалеш? Ӱдырамаш консультацийыш кунам кайыман? А кузе тудым ыштем? А кузе…»
Мӱшкыраҥмым тергыме тестысе йошкар тӱсан кок корным ужмеке, ӱдырамашын вуйыштыжо иканаште тӱжем дене йодыш шочеш. Шукынжо можым-кузежым авашт, азам ыштыше йолташ ватышт, палыме врачышт деч умылкалат, ой-каҥашым йодыт. Интернетыштат шуко йодышыштлан вашмутым муыт…
Таче интернетын пайдалыкше да ситыдымашыж нерген ойлымем огеш шу. Каласышаш шомакем тудын нерген огыл. Чаманен палемдем, тӱнямбал эҥыремышвотышто кӱлешан да пайдале вашмут деч посна псевдонаучный манме статья-шамычымат муаш лиеш. Факт дене пеҥгыдемдалтмышт деч посна нуно эше тазалыклан кугу зияным ыштат. Ончыкылык ава-влакын ик эн йӧратыме форумыштлан «УЗИ-н ава кӧргысӧ азалан зиянже» шотлалтеш. Тидым поисковикыш возымек, «УЗИ азан ДНК-жым локтылеш», «Аза УЗИ деч вара колен», «Аза УЗИ деч кидше дене петырналтеш» да тыгайрак вуймутан лу-коло-кумло статья почылтеш.
Мый нунын заключенийыштым шӧраш ом тӱҥал, молан манаш гын тиде темылан шуко мом возымо. Мылам, практиковатлыше врачлан, иктешлымаш эре икте: ава кӧргыштӧ вияҥше 10-12, 20-22, 33-34 арняш азам квалифицироватлыме специалистын УЗИ йӧн дене шымлымыже патологийым жапыштыже рашемдаш да тиде ситыдымашым профессионально кораҥдаш полша. Сандене мӱшкыран улмо жапым ӱдырамаш консультацийын учётышкыжо шогалде, врач дене каҥашыде коштын эртараш кумылаҥше-влак шке ойышт ден койышыштлан врач дене тӧр мутым кучышаш улыт, шонем. Ты шотышто чӱчкыдын вашлиялтше сӱрет-влакым палемдем: пеш неле шӱм черан аза шочмыж деч вара ик сутка гыч кола; аза Даунын синдромжо черан, тӱрлӧ шучко ситыдымашан шочеш, да шагал огыл ава тыгай икшывым роддомешак кода; икымше гана мӱшкыраҥше ӱдырамаш кӧргыштыжак колышо азам тылзе наре нумалын коштынат, врач-влак авагудыжым пыкше гына арален кодат, молан манаш гын пуалме процесс вияҥын…
Нине ӱдырамаш, интернетысе «ушан» статьям лудын, мӱшкыран улмышт годым УЗИ-м эртен огытыл.
… Роддомышто – черетан дежурствем. Азам ыштыме залыште шып. Эрдене йоҥгалтше пусталык дене вашлийше родзал южгунам ӧрыктара да тыгодымак лӱдыкта. Обходым ыштышым, пиалан ава-влакым мӧҥгышкышт колтышым. Диваныш шӧрын йӧрлын, книгам гына лудын кий, но уке… Чонемлан ала-молан ласка огыл. Южышт тидым «шижмаш», «азапшым корак умшат дене шке йодат» манын кертыт… Но «ласкалык вашке пыта» манме шижмаш ок эрте. 17.00 шагат. Приёмный гыч йыҥгыртышт: «вашкеполыш» ӱдырамашым конден. Ӱдырамашын мӱшкыран коштмо жапше шот дене аза ош тӱняшке лекташ шуын. Вӱд кандаш шагат ончычак каен…
– Кузе туге «ала-мо»? – приёмныйысо акушерке деч йодым.
– А тудо мӱшкыран улмыж шотышто врач дене эскералтын огыл… Мутшо гыч – 40 арня , – вашмут шокта.
Шӱмемат ишалте. Келгын шӱлалтышым да ӱлыкӧ волышым.
34 ияш, азам икымше гана ышта, мӱшкыран улмыж шотышто ӱдырамаш консультацийын учётыштыжо шоген огыл, УЗИ-же уке, марийже дене толын. Анамнезым погаш тӱҥальым. Ойлымыж гыч, хронический черже уке. ВИЧ, гепатит, венерический чер дене черланен кертмымат шӧра. Марийже дене вич ий ила. Вучыдымын мӱшкыраҥын. Коктынат пашам ыштат. Тӱжвач ончалмаште нормальный айдемыла койыт. Йодышемлан ласкан, тыматлын вашештат.
– Учётыш молан шогалын огыдал? УЗИ-м молан ыштыктен огыдал? – йодым.
Ӱдырамашым пуйто вашталтышт: «петырналте», пӱсӧ иман шоҥшыш савырныш.
– Мый врач-шамычлан ом ӱшане! Мӱшкыран коштмо жапем сайынак эртыш, шонем. Пелашем дене ӱдырамашын мӱшкыран улмо жапше да азам ыштымыж нерген интернетыште шуко лудынна. А ӱдырамаш консультацийыште УЗИ-м виеш ыштыктат ыле! – вашештыш ӱдырамаш.
Нимат ом умыло… Такшым УЗИ-м азан неле чержым кораҥдашлан, тудын сайын вияҥмыжым рашемдашлан ыштат. «Шоҥшо» ӱмбакем игылтме гай ончале:
– Пеҥгыдемдыме кышкар гыч лектын кертдыме традиционный ончалтышан огыда лий гын, УЗИ-н азалан могай кугу зияным ыштымыж нерген паледа ыле! Те мо, УЗИ-н азан ДНК-жым локтылмо, УЗИ-м ыштыме деч вара йочан аутист лийын кертмыж нерген огыда пале? Кумдан палыме профессор Г.-ын пашажым лудса… Да мом тендан дене мутланаш?!.
М-да… Йӧра эше азажым ышташ мемнан деке толын. Но тольык молан тынар вараш кодын? Вӱдшӧ кандаш шагат ончычак каеныс…
– Такшымже мӧҥгыштак ыштынена ыле. Акушеркым ыжна му. Олаштыда шукерте огыл илена. Тыште калык ала-могай ончыко ужшо огыл, варашрак кодшо… Роддомышкыжат вигак ышна тол. Палена: вӱд каен, а мӱшкырым ок пӱтырӧ гын, азам виеш ыштыктеда. А ме тудын шке семынже лекме верч улына!
– Йӧра, айста смотровойыш…
Ӱдырамаш креслыш возо. Тӱткышем шар гай йоҥылыш форман мӱшкыржӧ нале. Кидем дене азан вуйжо кушто верланымым рашемдынем. Ох!.. Тореш кия! Стетоскопым мӱшкырышкыжӧ пыштышым. Мо тыгай? Аза шӱмын кырымыжым ом кол! Ӱдырамаш нормостеник, сандене азан шӱмпералтышыже вигак шоктышаш ыле… Пуч дене мӱшкыржӧ мучко «нушкам». Тыгодым ӱдырамашын мӱшкыржым пӱтыраш тӱҥале, тудо чурийжым куптыртыш:
– А мо те мӱшкырем тынаре темдеда?
– Азан шӱмпералтышыжым ом кол, – тургыжланен вашештышым.
– Тиде лийынжат огеш керт! Тудо тарванылын!
Ӱдырамаш креслыште ласкан кия.
– Йӧра, чечас авагудыдам тергена, а вара УЗИ-шке каена, – шкемым шке лыпландараш тыршен ойлем, молан манаш гын азап лишеммым коваштем денак шижам, но… Сайлан садак ӱшанем.
Авагудо шейкыже лывырге, пушкыдо, 5 см марте почылтын, ончылнысо ужаш кӱшнырак, сандене огеш палдырне. Пӱтырнышӧ кылымдым шӱмпералтыш деч посна шижам. Чуриемын вашталтмыжым ужын, ӱдырамаш пуйто кызыт гына помыжалте:
– Ала-мо тыге огыл?
– Чылажат тыге огыл!..
Ӱдырамашым каталкыш пыштышна да УЗИ-кабинетыш наҥгайышна. Ончылгоч лӱдмем пеҥгыдемдалте: азан шӱмпералтышыже уке. Мониторым ӱдырамаш велке савыральым да мо кузе лиймым умылтарышым. Да тудо кызыт гына азан колымыжым умылыш!
Диагноз: мӱшкыран улмо 40 арня; аза торешла верланен; азам ыштыме 1-ше йыжыҥ; аза воктенысе вӱд азам ыштыме жап марте каен; кылымде волен каен; аза ава кӧргыштӧ колен…
Умбакыже чылажат писын эртыш. Ава форумлан кӧра ош тӱням уждымо азам оперативный йӧн дене лукна. Ӱдырамаш йол ӱмбаке пеш писын шогале да мӧҥгыжӧ кумшо кечынак кайыш. Выпискым пуымем годым шинчашкем ончалде мане:
– Мый тидым шканем нигунамат ом проститле!
…Тыгай термин уло – «ача-ава улмым умылымаш». Тудо икшыве ончылно ответственностьым умылымо нерген ойла. Мыйын шонымаште, тиде эше шочдымо йоча шотыштат лийшаш.
Тылеч вара вич ият эртыш, но тиде историйым кызытат тачысе семын шарнем. Вич ий жапыште интернетлан ӱшаныше ӱдырамаш ава лийын шуктен манын, моткочак ӱшанымем шуэш».
М.ИВАНОВА.
