2019 ий 1 январь гыч Марий Эл «Вияш выплатыш» кусна.
Шушаш ий январь гыч Социальный страхований фондын Марий Эл Республикысе пӧлкаже пилотный манме «Вияш выплатыш» кусна. Ынде пашам жаплан ыштен кертдыме да ава лийме случай шотышто пособий-влакым фондын регионысо пӧлкаже пашам пуышын ямдылыме документше негызеш тӱлаш тӱҥалеш.
Традиционный манме схеме почеш фонд организаций-влак дене зачётный принцип почеш пашам ышта: пособийым пашам пуышо тӱла, а фонд страховательлан страховой взнос ден тӱлымӧ пособий кокласе суммын ойыртемжым пӧртылта. Пилотный проектыште пашам пуышым пособийым тӱлымӧ схеме гыч кораҥдыме гаяк, тыгодым выплатын кугытшо да тудым шотлымо формул ончычсо гаяк кодеш. Фондын пашам пуышо да страховатлалтше гражданин-шамыч дене пашам ыштыме схемыже гына вашталтеш.
Страховательын Обязательный медицине страхованийлан тӱлымӧ страховой взносшо фондыш ынде тичмашнек пура, пашам пуышын тидлан ыштыме роскотшын кугытшылан огеш изем. Пашам жаплан ыштен кертдыме икымше кум кечылан ончычсо семынак пашам пуышо шке средстваж гыч тӱла. Списке почеш 25 деч шагал огыл еҥан компаний-влак уверым электрон йӧн дене пуышаш улыт. Тылеч шагал пашаеҥан организаций-шамыч тидым электрон йӧн денат, кагазыш возенат колтен кертыт. «Вияш выплате» проектын вийыш пураш тӱҥалме жапшылан 1,5 ияш марте йочам ончымо шотышто отпускышто улшо да тудын дене 2019 ий 1 январь деч варат пайдаланаш шонышо граждан-шамычлан пашам пуышо деке пособийым палемдыме формо почеш тӱлымӧ нерген йодмаш дене мияшышт кӱлеш. Страховательын йочам ончымо шотышто пособийым палемдашлан документ пакетым икымше гана кондымыж деч вара выплате 10 кече жапыште лийшаш, моло пособийым фондын регионысо пӧлкаже вес тылзын 1-ше гыч 15-ше числаже марте тӱла. Пособийым тӱлаш чарныме шотышто иктаж амал лекмым пашаеҥ пашам пуышылан але выплатым ыштыше пӧлкалан вигак увертарышаш. Выплате страховатлалтше гражданинын банкыште почмо лицевой счётышкыжо колталтеш але ончыктымо адресше почеш почто гоч тӱлалтеш. Пособийым колтымо реквизитым страховатлалтше еҥ йодмашыштыже ончыктышаш. Оксам банк карт полшымо дене налаш кумылан-шамыч тудын 20 знакан номержым ончыктышаш улыт. Тиде счёт пособийым налшын лӱмеш почмо лийшаш.
Кугурак вашталтыш гыч иктыже: пилотный проектым илышыш пуртымо марте физический лица-влак 2-НДФЛ справкым паша верыштышт налыныт. Но пособийым ойырымо дене пырля Социальный страхований фонд налогымат тӱла, сандене пашам пуышын тӱлымӧ налог взносын суммыжо нерген тичмаш данныйже огеш лий. Тидымак шотыш налын, страховатлалтше лица-влак 2-НДФЛ справкылан пашам пуышын регистрацийым ыштыме верысе фондын пӧлкашкыже мийышаш улыт. 2-НДФЛ справке йодмаш негызеш гына пуалтеш. Тӱлымӧ (налме) пособийын суммыжо нерген справкым налшашлан йодмашым шке гыч возаш лиеш. Тушто фамилийым, лӱмым, ача лӱмым, СНИЛС-ын, паспортын данныйыштым, пашам пуышын тичмаш лӱмжым, страховатлалтше еҥын илыме адресшым ончыкташ кӱлеш. Йодмашым пуышо еҥ справкылан шке миен ок керт гын, фондын тиде документым увертарымашан заказатлыме серыш дене колташ йӧнжӧ уло.
2-НДФЛ справкым налме икмыняр йӧн лиеш:
- страховатлалтше еҥ пашам пуышын регистрацийым ыштыме верысе фондын пӧлкашкыже йодмаш дене шке миен кертеш;
- справкым пуымо нерген йодмашым пашам пуышын регистрацийым ыштыме верысе фондын пӧлкашкыже почто гоч колтен кертеш;
- пашам пуышын регистрацийым ыштыме верысе фондын пӧлкашкыже страховатлалтше лицан еҥже кид дене возыман проста форман доверенность дене миен кертеш;
- йодмашым тыгак фонд пӧлкан электрон адресышкыже колташ лиеш.
Пособийым тӱлымӧ у системе страховой мошенничествым иземдыме да пытарыме, организацийын панкрут але петырналтме (ликвидаций) йыжыҥлаштыже улмыж годым пашам жаплан ыштен кертдыме да 1,5 ияш марте йочам ончымо шотышто пособийым вараш кодын тӱлымӧ але тудым йӧршын пуыдымо факт-шамычым кораҥдыме шонымаш дене ышталтын. Вет таче шагал огыл организаций финанс шотышто начарынрак илымыжлан кӧра выплатым жапыштыже ыштен ок керт, тыгак ӱдырамаш-влакын «декрет» отпускышто улмышт годым петырналтыт.
М.ИВАНОВА.
Педиатр темла
Икшыве таза – чонлан ласка
Район-влак кокласе Козьмодемьянск эмлымверын участковый врач-педиатрже Эмма Ильинична Петухова:
– Грипп – вирусан пӱсӧ чер. Тудо А, В да С типан лиеш. Кажныжын вируслан антиген структуржым ий еда вашталташ амалым ыштыше штаммже уло. Тиде чер ончыкыжым мо лийын кертмым палаш лийдымыж дене лӱдыкшӧ.
Грипп тӱҥ шотышто шыжым да телым чот талышна. Инфекцийым черле еҥ шаркала. Чер таза айдеме деке юж-чӱчалтыш йӧн дене пижеш. Грипп эпидемий годым эн чотшо йоча-влак орланат.
Икшывын грипп дене черланымыжым рашемдаш неле огыл:
- чер пӱсын тӱҥалеш, икымше 12-24 шагат жапыште капкыл температур 39-40 градус марте кӱза;
- вуй коршта, тӱҥ шотышто саҥга-вуйвичкыж кундемыште;
- тышке-тушко ончымо годым шинча коршта;
- волгыдо деч лӱдмӧ шижалтеш;
- чогашыл ден йыжыҥ пеҥыт;
- укшинчыкта;
- корштарыше кукшо кокыртыш орландара.
А тазалыклан нелылыкым ыштымыжым нине чер палдарат:
- пневмоний;
- менингит;
- менингоэнцефалит;
- чытырыме синдром;
- вуйуш вашталтмаш;
- сепсис да молат.
Кызытсе грипп йӧсын эртымыже да неле формыш куснымыж дене ойыртемалтеш. Тудын деч аралалтме кок йӧн уло:
- Специфический профилактике – вакцинаций.
Таче кечылан калыкым грипп да тудын нелылыкше деч аралыме эн сай йӧнлан вакцинаций гына шотлалтеш. Йоча-шамычлан тудым, Профилактический прививке-влак национальный календарь дене келшышын, ий еда ыштат.
Прививке инфекций дечын 14-ше кече гыч гына аралаш тӱҥалеш, а 6-12 тылзе гыч грипп дечын аралыше вийже йӧршын пыта.
Иммунизаций 70-90 процент случайыште полша. Иктешленрак каласаш гын, прививатлыме йоча грипп дене черлана гынат, тудым куштылгын да нелылык деч посна сеҥа.
Вакцинироватлалтше еҥ-влак чӱчкыдынжӧ грипп дене огыл, а клинике шот дене келшен толшо вирусан респираторный инфекций дене черлана.
15 ияш марте йоча-шамычлан грипп дечын прививкым ача-аван кагазыш возыман келшымышт дене гына ыштат. Кызыт инактивироватлыме («илыше» огыл) вакциным кучылтыт.
- Специфический огыл профилактике:
а) организмын аралыше вийжым кугемдыман:
— спорт, физкультур дене кылым кучыман;
— шуаралтман;
— рационыш пакчасаскам, емыж-саскам, кечеш 1 гана шылым але колым пуртыман;
— жапыштыже каныман;
— свежа южышто чӱчкыдын лийман,
б) рационыш С витаминлан поян кочкышым (турнявӧчыжым, шуктымо ковыштам, лимоным, кивим, мандариным, апельсиным, грейпфрутым, чеснокым, шоганым) пуртыман,
в) гигиене правилым эскерыман, илыме верым ночко лапчык дене эрыктыман, южтарыман.
Шарныза: икшывын тазалыкше – кугыеҥын кидыштыже. Йоча таза – чонлан ласка.
М.ИВАНОВА.
