КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

 «Шокшо кундем чонем самырыкемден»

Лидия Зайнитдинова  — Пошкырт кундем Мишкан район Уялын чолга ӱдырамашыже. Пӱрымаш тудым эн ончыч Марий Элыш конден. Тыште тудо республикысе композитор-влак ушемыште бухгалтерлан ыштен. А кызыт Италийыште ила.

— Лидия Васильевна, йот элыш каяш тендам мо таратен?

— Пенсийыш лекмеке, мӧҥгыштӧ паша деч посна шинчымем шуын огыл. Оксажат шагал. Италийыште палымем илен, сандене тушко каяш шонен пыштенам. Путевкым нальым да самолётыш шинчым. Тӱҥалтыште моткоч неле лийын, йылмым ом пале. Поснак тиде кевытыште йӧндымылыкым луктын. Молан манаш гын Италийыште йӧршын вестӱрлӧ продуктым кочкыт, садлан кузе маналтмыжым пален налаш жап кӱлын. «Молан тышке толынам?» манын шкем вурсенам. Теҥыз воктеке каен шорташат логалын.

— Итальян йылмым писын тунем шуында?

— Такшым писын манаш лиеш. Тыгеже ты йылме нелыжак огыл. Мылам телевизор, радио, журнал-влак полшеныт. Мутат уке, мутерымат кучылтынам. Кызыт марлат, рушлат огыл, а итальянла шонем, очыни. Теве мутланымем годымат итальян гыч марлаш кусарем.

— Тӱжвал тӱсдам ончалат да ийготдам нимынярат от пу. Очыни, шокшо кундем Тендам самырыкемден?

— Тыгеат каласаш лиеш. Вич ий жапыште ик ганат черланен омыл. Италийыште ласкалыкым муынам, чонемат самырыкештын. Тусо свежа кочкыш, теҥыз тазалыклан пайдам гына конденыт. А Марий Элыш толмекем вуемат корштен. Тыгак суткат пеле помыжалтде маленам. Шокшо кундемын климатше мылам лишылрак ала-мо?

— Тора  кундемыште Те могай сомылым шуктеда?

— Шоҥгыеҥ-влакым ончем. Эн ончыч коча дене пашам ыштенам гын, кызыт 83 ияш ковалан полшем. Кочаже Римини олаште илен, а кова — Италийын рӱдолаштыже, Римыште. Мый кован суртыштыжак илем, компаньонко огыл, а йолташыже, родыжак улам, манаш лиеш. Шкаланем шке оза улам, каналташат жапым муам. Нуно мыйым пагалат. Кызыт Марий Элыш кайымем годым уло еш дене ужатеныт, вашкерак пӧртыл манын ойленыт.

Тыгак тушто илыме годым кидпашалан шӱмаҥынам, крючок дене пидаш тӱҥалынам. Салфеткым, кольем ыштенам. Чыла пашам тушто илыме пошкудылан, кован родыжлан пӧлекленам. Тышкат икмыняржым конденам. Италий усталык могырем почын. А коча верысе кочкышым ямдылаш туныктен.

— А Тыланда могай кочкышым ямдылаш утларак келша?

— Итальянец-влак макароным (пастым) кочкаш йӧратат. Тыгодым тудым тӱрлӧ соус дене тамлат. Пиццымат ямдылат. А тӱрлӧ колжым ойлыманат огыл. Нуным кевытыште, пазарыште кажне кечын свежам налаш лиеш. Мылам йошкар кол ден креветке келшат. Мый чыла тиде кочкышым ямдылен моштем да тидым йӧратен ыштем. Поснак тортым кӱэшташ келша. Тыгак итальянец-шамычым Российысе кочкыш денат палдаренам, пельменьым, мелнам, марий когыльым, тӱрлӧ салатым пукшенам. Но мылам тушто мойво огеш сите, сандене шочмо кундемыш толмекем вигак ты колым кевытыште нальым.

— Тусо калык койыш дене могайрак?

— «Чын» итальянец-влак моткочак ылыж кайыше, весела улыт. Поснак ӱдырамаш-шамыч. Но пытартыш жапыште Российым шӱктарен каласыше-влакат шукемыныт. Мый нунылан шонымашем луктын каласаш ом лӱд. Шочмо элем эре пыдал налам. Тыгак эрвел эллаште илыше калык шуко толын. Икмыняр ий гыч Италий араб элыш савырнен кертеш. Эшежым кастене верысе калык, поснак шоҥгыеҥ-влак, кошташ лӱдыт. Нуно «шем калык» деч шекланат.

— Шочмо вер, йылме, тӱвыра деч посна огыда сагыне?

— Ындыже тунемалтын. А вот шукерте огыл Ватиканыште эрвелмарий- тувырем дене коштынам. Шукын мыйым ӧрын онченыт. Ик ӱдырамаш тиде тувырым вара шкежак чиен ончыш, тунар тудлан марий вургем келшен. Кызытсе жапыште Интернет, скайп, телефон улыт. Лишыл еҥем-шамыч дене кажне кечын мутланем. Пашам кушто ыштыме кован ешыжлан марий калык нерген каласкаленам. Нуно мемнан нерген ик ганат колын огытыл, садлан нунылан калыкна нерген колышташ оҥай лийын.

— Италийыште мемнан дене таҥастарымаште кузерак илат?

— Итальянец-влак шкешотан улыт. Тушто шоҥгыеҥым родо-тукым огыл, а сиделке, компаньонко онча. А вот йочам нуно утыждене шалаш колтат. Российыште ача-ава-шамыч икшывым эре вурсат, ынже эмгане манын шекландарат. Тушто тыгай уке. Мыйын шонымаште, тиде йӧршынжак сай огыл. А шоҥгыеҥ-влак мемнан элысе пенсионер-шамыч дене таҥастарымаште сайын илат. Шоҥгылыкышт нунын ласка, пенсийышт ситышын, вес элымат ончен кошташ сита.

Каласыман, итальянец-влак вургемым, мебельым, техникым налаш пешыжак огыт тырше. Мутлан, ончымо кован племянникшын пачерыштыже кок диван, тоштырак телевизор, ӱстел гына шинчат. Нуно оксам сайын кочкаш, канаш, йот элым ончен кошташ кучылтыт. Кажне ешыште, манаш лиеш, кок машина уло. Теве коча, кудын дене мый пашам ыштенам, шоҥго лийын гынат, машина дене кудалыштеш ыле. Эсогыл кофем Римини ола деч 60 километр торашке йӱаш кудалыштын. Мыйымат пырля налеш ыле. А теве медицине, эм, кочкыш шерге. Но верысе кинде мылам келша. Нунын кинде сукырышт кугу, иктаж килограмм утла.  Ик киложо кум-ныл евро шога. Лач саска ден емыжым шулдын налаш лиеш. Шылым тушто лу деч вигак ойырат, эсогыл кояжымат кораҥдат. А лум посна ужалат.

— Вич ий утла шокшо элыште илымеке, тусо пӱртӱс дене лишке палыме лийын шуктенда?

— Тусо кундем моткоч мотор. Тушто лилий шуко кушкеш, курыкысо эҥер-влак яндар улыт. Южшо свежа. Ончыч Рим яндаррак ола лийын, а кызыт тидым каласаш огеш лий. Толшо-шамычлан кӧра тушто шӱкат вашлиялтеш. Рӱдыштыжӧ эше чатка, а теве ӧрдыжкырак кает гын, шӱкшакым оралыме верымат ужаш лиеш.

— Тендам ончалын каласаш лиеш, сулен налме каныш лекмеке, илыш ок эркышне, мӧҥгешла, у вийым налын, у корно дене кая…

— Чынжымак тыгак. Кызыт у шӱлышым, вий улмым шижам. Ты шокшем дене лишылем-влак дене пайлалтам. Нуно, весела кумылан  улмем ужын, мый денем пырля куанат.

— Шукерте огыл лӱмгечыдам палемдышда.  «Марий Эл» газет редакций лӱм дене Тендам шокшын саламлена. Тазалыкым, пиалым тыланена!

— Пеш кугу тау! Италий мылам келшен, но шочмо кундем садак чоныштем ила, санденак лӱмгечымат авам, шочшем, уныкам, родо-тукымем пелен эртараш толынам. Нуныланат Юмо деч тазалыкым йодам.

Лидия ШАБДАРОВА.

М.Скобелевын фотожо.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий