Эртыше арня мучаште республикнан рӱдолашкыже Юл да Урал кундемласе семмастар-влак XXVIII музык фестивальыш чумыргеныт. Нуным тений Йошкар-Ола визымше гана вашлийын.
Пайрем тӱҥалтыште Национальный президент искусство школын «Кӱсле» образцовый ансамбльже (вуйлатышыже — Е.Васютина) марий семмастар Вениамин Захаровын «Предание о земли Марийской» музыкшым шоктен.
Фестивальым торжественно почмаште Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Галина Ширяева, Российысе композитор ушемын Марий Элысе пӧлкажым вуйлатыше, Россий искусствын сулло деятельже Валерий Кульшетов, Россий композитор ушемын еҥже, Башкортостан Республикысе композитор ушем председатель, Уфасе З.Исмагилов лӱмеш искусство институтын композиций кафедрыжым вуйлатыше, профессор Лейла Исмагилова лийыныт.
— Арня ончыч Москошто Российысе композитор, музыкант, исполнитель-влак съездыш погыненна ыле. Тушто тарватыме кокла гыч эн кӱлешанлан изирак олалаште композитор ушемын пашажым вияҥдыме йодышым шотлыман. А тидым ышташ, мутат уке, полыш кӱлеш, — палемден Валерий Дмитриевич. — Арам огыл фестивальым тиде школын чапле концерт залыштыже почына. Вет тыште изинекак искусствылан шӱман, талантан икшыве-влак шинчымашым шуарат да нунак мемнан ончыкылыкна улыт.
Галина Ширяева Марий Эл Правительство председательын икымше алмаштышыже, Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министр Михаил Васютинын саламлымашан серышыжым лудын пуэн.
— Икымше гана Марий Элын рӱдолаштыже улам. Мотор ола. Калыкат поро, тыматле. А эн тӱҥжӧ — тыште кушкын толшо тукымым изинекак музыклан шӱмаҥдыме паша куандара. Тыгай фестивальым эртарыме моткоч сай. Вет иквереш чумырген веле пашам ворандарен колташ лиеш, — палемден Лейла Загировна да Россий композитор ушем вуйлатыше Рашид Калимуллин деч кугу саламым каласен.
Тиддеч вара концерт эртен. Тушто республикысе искусство школласе хор коллектив-влак, А.Искандаров лӱмеш Марий кугыжаныш капелле, Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрын солистше Эльвира Курай Казань, Уфа, Чебоксар, Саранск, Ижевск, Йошкар-Ола гыч композитор-влакын у сочиненийыштым йоҥгалтареныт.
Фестивальын участникше-влак кокымшо кечын Усталык ушем-влакын пӧртышкышт пресс-конференцийыш погыненыт. Тушто семмастар-влак профессиональный музыкантым куштымо, национальный музыкым арален кодымо нерген «шокшын» каҥашеныт.
Валерий Кульшетов:
— Пытартыш жапыште телевиденийыште, радиошто самодеятельный композитор-влакын музыкышт утларак йоҥга. Кушто профессионал музык? Мутат уке, профессионал музык дене сценыш лекташ пашам шуко ышташ кӱлеш.
Марий Элысе композитор-влакын кокла ийготышт — 60 ий. Нунат ош тӱня гыч каен пытат гын, профессионал музык йомын кертеш. Самырык тукымым кушташ кӱлеш манын, тунемаш колтена, но нуно огыт пӧртыл. Молан? Республикышкына пӧртылышт манын, нунылан условийым ыштыман. Мемнан ӱшанна лач самырык-влаклан огыл мо? Иктаж вий ий эртымеке, республикыштына Композитор ушемат йомын кертеш. Начар произведений дене ончыко каяш огеш лий. Тидлан ме, композитор-влак, тыршышаш улына, но кугыжаныш могырымат полыш лийшаш. Композитор-влак иктаж лу ий пашаштлан гонорарым огыт нал. Але вара мемнан пашана кӱлешан огыл? Ме марий исполнитель-влакым луктына. Нуно марий музыкым шоктышаш, мурышаш улыт, а Моцартым монь огыл. Талантан землякна-влак Яков Эшпай, Андрей Эшпай историйыш веле кодшаш огытыл, нунын музыкышт йоҥгышаш. Пошкудо регионыш але иктаж вес кундемыш лекме годым марий музыкым наҥгайышаш улына.
Республикыштына «Йыван Кырла лудмаш» шанче-практике конференций эрта. Каҥашымашке профессионал музыкым вияҥден колтымо нерген йодышым пурташ огеш лий мо? Телевиденийыште, радиошто мо йоҥга? Марий шӱлыш йомын. Мурышто мутшо марла, а семже? Нимогай марий шӱлыш уке. Тидым кораҥдаш манын, тӱшкан тыршыман, тидын нерген телевиденийыште, радиошто ойлыман, газетыште возыман…
Лейла Исмагилова:
— Тыгай проблеме деч кораҥаш манын, эн ончычак музыкальный школлаште, училищыште, колледжыште композиций дене факультатив занятий-влакым эртарыман. Тиддеч посна самырык композитор-влакым кушташ огеш лий. Нунын тунем лекмекышт, эн сай тунемше-влакым вузыш тунемаш колтыман да, республикыш пӧртылышт манын, йӧным ыштыман. Тек нуно вич але эше икмыняр пашам ыштат, кышам кодат. Шижалте: Марий Элыште педагог, исполнитель-влак профессионал улыт, шке пашаштым сайын палат. Туге гынат самырык тукымым кушташак кӱлеш. Тиде йодыш элна мучко пӱсын шога.
Телевиденийыште, радиошто «самодеятельность» ынже лий манын, тушто профессионал шинчышаш, тушко кондымо произведенийым «шокте гоч колтыман». Тыгак СМИ гоч утларакше профессионал-влак дене палдарыман, нунын нерген ойлыман. Тыге веле тиде проблеме деч кораҥаш лиеш. Мутат уке, тендан республикыште консерваторий, академий уке, санденат тидын шотышто нелырак. Уфаште уло искусство институт. Тушко марий группымат чумыраш лиеш. Ме икте-весылан полшышаш улына.
Мутат уке, композитор-влак сай произведенийыштлан гонорарым налшаш улыт, кеч идалыклан ик гана. Тыге нуно пашам эшеат тыршен ышташ тӱҥалыт. Композитор ушемланат пашам ворандарен колташ окса ойыралтшаш. Тидлан кӱшыч йодман. Нелылык гыч лекташ манын, ме кызыт тыршышаш улына.
Дмитрий Скрипкин, Мордовий Республикысе Композитор ушемын еҥже:
— Ме тӱрлӧ улына, сандене оҥай улына. Кажне калык шке культуржым, искусствыжым арален кодышаш. Пырля пашам ыштена гын веле ме шонымашкына шуын кертына.
Икманаш, эртыше фестиваль Марий кундемыштына профессионал искусствым вияҥден колташ полша, шонем. Родо-тукым калыкна дене тек умбакыжат кылна вияҥеш да тӱрлӧ кундемыште илыше калык келшен ила.
Алевтина Байкова.
М.Скобелевын фотожо.
