26 майыште Россий Писатель ушемын еҥже, Марий Элын сулло журналистше, драматург, кызыт Марий Эл Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже А.Н.Ивановын полышкалышыжлан ыштыше Александр Петровлан 50 ий темеш.
Журналистикын кум «пасужымат» куралын
Александр Алексеевичын илышыштыже журналистике ден драматургий кугу верым айлат.
— Журналистикыш шоныдымын-вучыдымын логалынам манаш лиеш, — тусо пагытым шарналта А.Петров. — Такшым ачамат ÿмыржö мучко селькор лийын. Кугурак изамат, Эрик Петров, «Марий Эл» газетыште ыштен. Сандене мыйын вÿрыштö возымо кумыл изинекак илен. Школышто сочиненийымат эре сайын возенам. Журналист лияш такшым негыз лийын, шонем. Сандене Эрик изамын «Марий Эл» газетыш пашаш толаш темлымыж годым тÿрыс кÿын шушо лийынам. Но темлымашыже садак вучыдымын чучын. Ӧрынамат ыле. Вет газетышкыже нигунамат возгален омыл, омат мошто дыр, шоненам.
Тудо жаплан Александр Алекссевич фермер паша гыч лач кораҥаш шонен улмаш. Но кушко пашам ышташ кайышаш нерген эше тӱрыс пален огыл. Сандене газетыш заметке ден статьям возен ончаш лийын. Тылзе наре жапыште кум кугу проблемный статьям возен.
— Икымшыже — очерк сынан, тудын дене кок арня наре шинчылтым. Тудо ялысе рвезын у саманысе илышыж нерген ыле. Прототип шотеш кум реальный еҥым нальым. Куд машинописный лаштык погыныш, — рашемда Александр Алексеевич.
Редколлегийыште тудын статьяжым моткоч кÿлешан да проблемный семын моктен ойленыт. Тиддеч вара самырык еҥын возаш кумылжо эшеат лектын. Варажым тудо олаш тунемаш толшо ялысе самырык ÿдыр-рвезе-влакын проблемышт нерген серен. Тиддеч вара газетын тÿҥ редакторжо В.А.Матюшев Александр Петровым шке кабинетышкыже ӱжыктен да вес кечынжак пашаш лекташ темлен. Тыге тудо журналистике дене пӱрымашыжым кылден. Ондак спецкор должностьышто лийын, а варажым экологий йодышлан вуйын шоген. А идалык гыч молодежный йодыш шотышто редакторлан ышташ тÿҥалын. Мастарлыкым погымо семын права йодыш шотышто редакторлан шогалтеныт. Тунам тудо республикысе МВД, прокуратур, судебный системысе вуйлатыше-влак дене палыме лийын. Милиций пашаеҥ-влак дене шуко гана йÿд рейдыш, спецоперацийлаш коштын. Тудо жапыштак бомж-шамыч ола уремлаште кояш тÿҥальыныт. Нунын кочо пÿрымашышт нергенат тудо шуко проблемный статьям возен. Паша опытым погышо Александр Петровым парламентский корреспондентлан шогалтеныт. Ындыжым тудо правительствысе мероприятий-влак нерген возен, Кугыжаныш Погынын сессийлаштыже шинчен, депутат-влак дене палыме лийын, нунын дене ятыр интервьюм ыштен. Чыла тидыже вийвал пӧръеҥлан илыш умылымашым пойдараш полшен.
Ик вере пашам ыштымеке, тудым вашталтен ончаш шонымаш дене кажныже ила. Тыге Александр Алексеевич 2000 ий январь гыч «Марий Эл» гостелерадиокомпанийыш пашаш куснен. Тушто «Марий Эл» увер выпускым ямдылымаште лийын.
— Увер аршашым ямдылаш паша неле ыле. Ик жап пелйÿд мартеат пашам ыштенна. Мöҥгö дежурный машина шагат йÿдым веле конден. А эрдене кандаш шагатлан адакат пашаште лийман, — тусо жап нерген ойла А.Петров. — Но варажым саде эр выпускым кечывалымак ямдылаш тунем шуна. Чыла тиде нелылык мыйым шуараш полшен.
Александр Петров Вячеслав Кольцов дене пырля радиоштат пашам ыштен. Тушто сылнымут передаче-влакым ямдылен. «Элнет» передачыш поэт-писатель-влакым, а «Саманыш» историк-краевед-шамычым ӱжын. «Поро кас» передачылан сценарийымат ямдылен. Мутат уке, тиде паша кугу тыршымашым йодеш, но, икмыняр жап гыч Александр Алексеевичлан драматургий аланыш куснаш да пьесым возаш тÿҥалаш тидыжат мыняр-гынат полшен дыр. Вет кок вережат сюжет линийым кучыман, мучаш марте наҥгайыман.
2004 ийыште А.Петров уэш газет пашашке кусна — «Кугарня» газетын тÿҥ редакторжылан шогалтат. Паша куштылгыжак огыл, вет коллективым чумырен моштыман, чылажымат шонен виктарыман.
— Тидын дене коллективым вуйлатыме пашалан, финанс да хозяйственник сомыллан тунемаш амал лекте, — самырык коллектив дене вуйлатыме жапше нерген порын шарналта Александр Алексеевич. — Ятыр проектым илышыш шыҥдарыме. Финляндий дене кылым кучымо, Москвасе тöнеж-шамыч денат финанс шотышто ятыр пашам ыштыме. Концертым идалыклан кум-ныл гана эртарена ыле. Тидыже финанс планым темаш полшен.
Журналистикыште погымо опытшо кызыт Кугыжаныш Погынышто пашам ышташ полша. Тудо Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже Анатолий Николаевич Ивановын полышкалышыже, тыгак Кугыжаныш Погын председательын пресс-секретарьже.
Шочмо кечыжланат — у пьесе
Кужэҥер район Кожласола ялын эргыже Александр икымше пьесым нылымше классыште тунеммыж годым возен ончен.
— Амалжат лийын: ачам сылнымут библиотекым поген ыле. Тыгак ятыр газет ден журналым налын шоген. Нунын коклаште «Ончыко» журналат лийын. Тудым лудын шинчымем годым шинчамлан тушто савыктыме пьесе пернен. Лудын лекмеке, мыят возен ончаш лийым, но кызыт тудым ом шарне, вет тунам урокым монь шуко ышташ кӱлын, — йоча пагытыш пӧртылеш А.Петров.
А шындыме уш дене драматургийыш 28 ияш улмыж годым толын. Тунам тудо «Марий Эл» газетыште пашам ыштен. Пырля пашам ыштыше Геннадий Гордеевын «Ӧртӧмӧ он» пьесыже Марий самырык театрыште, тудо жапыштак студентке Светлана Элембаеван «Чонтамык» пьесыже М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрыште шындалтыныт. Лач нине спектакль-шамыч тудым драматургий могырыш тӱткын ончалаш таратеныт. Икымше пьесыжым «Салтак порыс» манын лӱмден. Тудо нигуштат шындалтын огыл, но иктаж-кунам автор тудын деке пӧртылаш шона. Идалыкат пеле гыч «Пиал дек кайыме корно» пьесым «шочыктен». Тудым Геннадий Гордеев ден Олег Иркабаевлан ончыктен. Нунын ой-каҥашыштым шотыш налын, Александр Алексеевич тӧрлатылын. Варажым пьесым О.Иркабаев Марий самырык театрыште шынден.
— Тидыже мылам у шӱлышым пуыш да эше чотрак возаш таратыш. Тулеч вара тиде театрыштак «Адак омсашке тӱкалат», «Пупкин ӱдырым налеш», «Вашлий мыйым, Шочмо Элем!», а Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрыште «Кронуш» спектакль-влак шындалтыныт, — творчествыж дене палдара драматург.
Кызытат Александр Петров кече еда ушышто пӧрдшӧ шонымашыже-влакым кагазеш сера але компьютереш возен кода. 50 ияш юбилейжылан калыкым Йоча да самырык-влаклан театр-рӱдерыш чумыра. 30 майыште тудын «Кунам толат, авай?» пьесыж почеш тыгаяк лӱман спектакль лиеш. Тудым режиссер-влак Олег Иркабаев ден Зинаида Долгова шындат. Кызыт артист-влак тудлан ямдылалтыт.
Спектакль деч посна Александр Алексеевичын «Изи кӱтучӧ» лӱман йоча ойлымаш-влак книгаже лекшаш. Тудым шочмо кечыжлан огыл гын, шыжылан луктын шуктышашак.
— Тенийлан тыгак Марий калыкын эртыме корныж нерген книгам савыкташ шоненам. Тудо газетлаште савыкталтше публикаций-влак негызеш чумыралтын. Но икмыняр амаллан кöра ӧрдыжеш кодо. Вес ийлан «Кугезе тукым» почеламут-влак сборникым ямдыленам. Ала кеч тудыжо савыкталт лектеш? — шонкалыме семын мут мундыражым ронча драматург. — Юбилеем вашеш творческий касымат эратараш, тушто «Шем лум саман» да «Курныж» поэмем-шамыч гыч ужаш-влакым, тыгак чонемлан эн чот келшыше почеламут-шамычем калык ончылно лудын пуымем шуэш.
Уста возышын ятыр почеламутшо мурыш савырнен. Тыгайже кумло нарыш погына.
Александр Алексеевичым пел курымаш юбилейже дене меат шокшын саламлена да пеҥгыде тазалыкым, пиалым, усталык пашаштыже сеҥымашым тыланена.
Алевтина Байкова.
(Фотом еш альбом гыч налме.)
