Шукерте огыл печен налме йыгыр куэ воктене ӱдыр икшыве коважын туныктен каласымыжым колыштын пелешта: «Акпатыр кочай, тазалыкым, вий-куатым пу, ачам-авам колышташ, сайын тунемаш, кугу, ушан лияш… ». Кизашкыже кучымо шовычшым, ладыра куэ укшыш огеш шуат, печыш сакалта, вара коваж дене пырля куэ йыр кум гана пӧрдын савырна.
Киров кундемысе Малмыж район Кугу Кетек ял воктене верланыше шӱгарла тӱрыштӧ ӱшаным пуышо, вий-куатым ешарыше, чоным ырыктыше вер шкеж деке ий гыч ийыш шӱдӧ, тӱжем дене еҥым чумыра. Акпатыр онлан шогалтыме чапкӱ шеҥгелне улшо акрет куэ «шоҥгемын» йӧрлын. Тудын олмышто нӧргӧ куэ шытен лектын. Кушмешкыже ятыр ий эртас. Йӱла шотым умбакыже шуяш (калык тышке яра ок тол, солыкым, шовычым конден сакалта) воктенак улшо йыгыр куэм ойыреныт.
Шке жапыштыже тиде верыштак Акпатыр деч сӧрвален йодшо Валерий Соловьевын («АкБатыр» ООО-н ончычсо директоржо) илыш-корныжо тӧремын, предприниматель радамыш шогалын… Сӧрымыжым шуктен – Акпатыр онлан чапкӱм шогалтен. Ӱмыр мучко ты кумдыкым тӧрлен, эрыктен шогаш, марийын веле огыл, татарын, рушын, удмуртын, моло калыкын вуйым саваш коштмо верыш савыраш мутым пуэн. Мутшым кучен, но шонымашыжым умбакыже родо-тукымжо, йолташыже, верысе кучемын еҥже, Кугу Кетек школын тунемшыже-влак (вуйлатышыже Е.Поткин) шуят — Валерий Аркадьевич индеш ий ончыч ты тӱня дене чеверласен.
Вуйым савыме йӱлам шуктымо деч ончыч Киров, Марий Эл, Татарстан, Удмуртий да ятыр моло кундем гыч толшо-влакым пайрем дене Киров областын внутренний да увер политике министржын алмаштышыже В.Зайцев, Законодательный Погын председательын алмаштышыже Н.Бусыгин (Кетек Мучаш (Акпатырево) ялын шочшыжо) ден депутат И.Бурханов, Малмыж районын главаже В.Константинов, Марий-влакын Российысе национально-культурный автономийыштын исполнительный директоржо, республикысе Марий культур рӱдер директор Н.Пушкина, Удмурт Республикысе «Ижевск марий» мер организацийым вуйлатыше Н.Ямаков да В.Соловьевын шольыжо Владимир Дряблов саламленыт.
Марий Элын тӱҥ онаеҥже А.Таныгинын сугыньлымо мутшо деч вара Марий Эл, Татарстан гыч толшо онаеҥ-влак дене пырля вуйым савен пелештеныт.
Кӧжӧ ты верыш кажне ийын коштеш, а кӧжӧ гын, эсогыл кугу ийготанже, икымше гана толмыжым палемда, манмыла, кажнын шке пагытше.
Акпатыр калыкыште просветитель, эмлызе семынат чапланен. Тудын деке чон ойгым почын, сӧрвален йодаш мийыше-влак кокла гыч ик мужыр тачат ушыштем. Кокымшо икшывышт кужу жап лийын огылат, Акпатырын кийыме верышкыже миен сӧрваленыт. Вес ийынже эргышт шочын. Икмыняр жап гыч вате-марийым угыч тушто ужым. Пырля кокымшо икшывыштымат конденыт. «Акпатырын уныкаже. Таушташ толынна», — кӱчыкын, но куан кумыл дене пеҥгыдын каласыш тунам еш оза. Чынак, йодын веле огыл, тауштенат моштыман. Шотым палыман вуйым саваш тарваныме годымат: пелен солыкым, шовычым, ший надырым, сортам веле огыл, шаге ӱмбаке шындаш мелна кышылымат, киндымат, пура шорвамат мондыман огыл.
Тиде кечынак Малмыж олаште верланыше «Полтыш курык» историй да этнографий комплексыште Полтыш онлан вуйым савыме йӱла шукталтын. Шарналтеш 2002 ий. Тунам «Марий ушем» мер организацийын чолга еҥже-влак, ты верым кузе гынат палемден кодаш шонен, курык йымач кугу гына кӱ моклакам, тыгак тыгыдыжымат нӧлтен, кӱкшакаш пыштышна, Полтышым, моло талешкым шарналтен пелештышна. Ала-могай татыште вуй ӱмалнына шем корак тӱшка йӱкланен пӧрдаш тӱҥале…
Тылеч вара, 2011 ийыште Малмыж ола вуйлатыше-влак дене кутырен келшен, Малмыж кундемын талешкыже Н.Зайцев, В.Колумб лӱмеш рӱдер-тоштер директор В.Козлов, бизнесъеҥ В.Воронцов да молат ты вереш Шарнымаш кӱм, карел гранитым, пыштыме пашам ворандареныт. Кызыт тудым леведыш йымаке пуртеныт, воктеныжак черемис сарым ушештарыше палым, частоколым, тыгак «Пелед, тӱзлане, шочмо мланде!» манын возыман меҥге-влакым шогалтыме. Эсогыл пундыш омартажат акрет пагытын кышажым шижтара. Комплекс ий гыч ийыш пойдаралтшаш. Чылажат мер вий дене ышталтеш — тиде тыгак лийшаш. Надырым пыштыше, полыш кидым шуялтыше веле шкенжым историй йыжыҥын ик ужашыже семын шижеш. А поро пашаш кажныже ушнен кертеш, тидлан кумыл гына лийже.
Кастене марий концерт да дискотеке деч вара Кугу Кетек ял ӱмбалсе тулсавыш умбаке волгалтын. Рашкалтыме йӱкшӧ, Юмылан тау, сар пагытысе огыл.
Светлана Пехметова.
Снимкылаште:
Ик эн ончыч толшо-влак.
Онаеҥ ден вуйлатыше-влак – ик радамыште.
Удмурт Республик гыч «Ижевск мари» мер организацийым вуйлатыше Н.Ямаков вуйым саваш икымше гана толын.
Пундыш омарта акрет пагытым шарныкта.
Татарстан кундем гыч онаеҥ В.Галиев – Полтыш курыкысо шарнымаш кӱ воктене.
Полтыш курык тайылыште – тошто Малмыж.
1 полоса: Акпатыр онлан вуйым савыме тат.
«Акпатыр кочай, вий-куатым пу»
Авторын фотожо.
